Eksmoarre
Eksmoarre is in terpdoarp mei oarspronklik gruttendiels rûnom fearten, puollen en marren. Bgl. fanwege de fuort westlik oan de doarpskom grinzjende lytse Kerkmeer en de noch fierder westlik fan it doarp lizzende grutte Kâlde of Makkumer Mar. De binnenfiskerij hat hjir nei alle gedachten goed bloeid. De marren en puollen binne droechlein en fan de fearten is allinne noch de Eksmoarster Opfeart oerbleaun; it rint fan it noarden fan it doarp nei de Makkumer Feart.
Bûten de terp mei de tsjerke hat it doarp him ûntwikkele by de wegen en de paden lâns, dy ‘t it doarp mei de omjouwing ferbine. Nei it easten mei Boalsert, nei it súdwesten mei Allingawier en fierder Makkum en nei it noarden mei de Eksmoarresyl, dêr‘t in lyts buertsje ûntstien is en fierder nei Skraard. Fan de streekjes by de wegen lâns is benammen dat nei it noarden monumintaal. Dêr stiet oan de eastkant in koarte streek mei de grifformearde tsjerke en oan de oare kant in lange rige fan ienfâldige, ûnderling ferwante doarpswenten, boud fan de karakteristike Fryske (trijeling-) giele stientsjes, dy‘t in prachtich ritme opleverje.
De âlde doarpstsjerke leit súdliker en justjes efter de streekbebouwing. De tsjerke mei sealdaktoer datearret út de earste helte fan de 13e ieu. By de restauraasje yn 1963-1966 kamen fanefter de pleisterlaach spoaren fan romaanske finsters foar it ljocht. Se binne yn de noardmuorre opnij makke. It koar hat smelle spitsbôgefinsters. De tsjerke hat sierlik mitselwurk fan read en giel bakstienmateriaal. De westlike muorre en toer binne nei in ramp opnij opboud; yn 1836 wie de toer ntl. fernield troch in wynhoas.
Eksmoarre is ûnderdiel fan de Aldfaers Erf rûte. Men kin hjir in besite bringe oan it Frysk Lânboumuseum, it doarpsskoaltsje anneks grutterswinkeltsje, it Jan Aukeshûske mei in tentoanstelling oer ‘nuttige handwerken’ en in doarpsskuonmakkerij. It doarp hat yn de nei-oarlochske perioade in beskieden útwreiding fan inkele strjitten en hôven krigen. Dy is oan de westkant en leit frijwat djip, nei alle gedachten op it plak fan de eardere Kerkmeer.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
FYP: Gemeente Sudwest Fryslân
