Itens
Itens oan de noardeastlike flank fan de eilânpolder fan Easterein liket op in streekdoarp, mar it is in âld terpdoarp mei in letter foarme streek. De beide kanten fan de âlde dyk, de hoep, binne ridlik ticht beboud. Oan de binnendykse kant leit it restant tsjerketerp mei wat bebouwing dêr om hinne. Oan de dyk stiet in grut tal flinke pleatsen en rinteniershuzen fan ûnderskate snjit, dêr‘t ien eksimplaar fan in romme foartún mei in fiver hat. Yn ûngefear de midden oan de noardkant fan de dyk stiet it kafee ‘De lytse fjouwere’.
Dit is allegearre oardere yn streekjes fan iepen en in mear tichte bebouwing, bgl. oan de Rienster kant dêr’t by in groepke bedriuwsgebouwen, ûnder mear in eardere smidderij, wat mear bûtenromte oanhâlden is. De oarspronklike kearn is de sterk ôfgroeven terp súdwestlik fan de dyk en is wol goed te erfaren. Dêr stiet de tsjerke betreklik heech as dekôr efter it romme keatsfjild dat troch de graverij fan de terp as griene kearn ûntstean koe.
De herfoarme tsjerke stiet op it hege hôf. It gebou is fan 1804-1806 en sil sûnder mis in âlder godshús ferfongen ha. It draacht de stylkenmerken fan empire en neoklassisisme. It mitselwurk is fan brune mangaanstien, de finsters binne ‘korf’bôgefoarmich sletten. It dak is dutsen mei laaien. Op de foartsjerke stiet de kleurige, neoklassicistyske toer út 1842: in houten romp yn blokkige stien-imitaasje, in kroanlist mei kloskes en in achtkantige iepen koepel mei ajour-panelen. Binnenyn stean in 17e-ieuske preekstoel, oerkape tsjerkfâdebanken en in oargel fan Hardorff út 1876.
Fan 1863 ôf wie der in meniste fermanje yn Itens, oerbrocht fan Kromwâl, in wetterbuert by Britswert. It hjoeddeiske lytse fermanjetsjerkje mei konsistoarje en kosterswenning oan wjerskanten is fan om-ende-by 1910. Tusken dizze twa gebouwen yn is ek de fermanje, neffens de tradysje fan skûltsjerken, efter de roailine boud. Alles is yn it lyts, ek de fersierinkjes fan rûnbôgefrieskes en foaral it klokleaze koepeltsje op de westgevel. It koe wol ris it lytste tjserkekoepeltsje fan Fryslân wêze. Yn de konsistoarje hinget in portrettengalerij fan foargongers en in marteldersspegel fan 1685.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
