Tsjerkwert
Tsjerkwert is in doarp mei in dûbel karakter. It is in terpdoarp mei in kompakte bebouwing yn in tizeboel fan smelle strjitsjes mei 19eieuske wenten en de tsjerke. Mar it hat ek in lange wetterwyk by de Warkumer Trekfeart lâns mei bebouwing wêryn kreaze wenhuzen fan om 1900 hinne oerhearsken en wêr’t de grifformearde tsjerke mei in hiele dekorative foargevel plak krije koe.
It Van Panhuysfeart komt as frij jonge wetterferbining fan Makkum nei it efterlân by Tsjerkwert op de Trekfeart út. Noardlik lizze buorskippen Ymswâlde en Beabuorren en súdlik, oan wjerskanten fan de Himdyk, Jonkershuzen en Arkum, dy’t allegearre by Tsjerkwert hearre.
Oan de feart stiet de pastorije út 1748 dy’t ferskate kearen ferboud is.
It muorrewurk fan de âlde tsjerke is foar in part mooglik noch út de 12e ieu, mar yn 1888 is it tsjerkegebou fernijd of ommitsele. Tsjerkwert krige doe ek in echte tsjerketoer mei spits; de âlde stelde net folle foar. Yn de tsjerke kreas meubilêr, wêrfan de hearebank en foaral de preekstoel mei ferfine bibelske tafrielen de hichtepunten foarmje.
Omdat de Cammingha’s njonken it eilân It Amelân en behoarlik besit yn Ljouwert ek yn Wûnseradiel grutte belangen hienen, wennen de lêste Cammingha’s as grytmannen fan Wûnseradiel op Waltastate yn Tsjerkwert. Dy is om 1800 hinne sloopt en der stiet no in mânske buorkerij. Yn de tsjerke is ûnder de oargelgalerij in grut grêfmonumint te finen, de restanten fan in grutte tombe mei opbou. Watse van Cammingha wie by syn dea (1668) ryk. Rixt van Donia bleau as rykste frou fan Fryslân efter. Sy koe har dus in kostber grêfmonumint permittearje mei sels portretbústes fan harsels en har man yn moarmer. Yn’ e de revolúsje dy’t de Bataafse Republiek ynliede, is it monumint fernield, mar inkele tsientallen jierren letter is fan de restanten wer in ymposant gehiel makke. It is it hichtepunt fan de mei moai 17eieusk meubilêr ynrjochte tsjerke, wêrfan de kap hûsfesting jout oan in grutte koloanje marflearmûzen.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
FYP: Gemeente Sudwest Fryslân
