Bakkefean
Bakkefean is in streekdoarp dat yn de lette Midsieuwen as doarp mei in brinkfoarmige romte ûntstien is by de kleastersúthôf Mariënhof. Dizze úthôf is dêr yn de13e ieu fan it grutte kleaster Mariëngaarde út, fêstige. It kleaster hie ferlet fan branje; dat koe yn dizze omkriten út de feanen wûn wurde. Âldere spoaren wize der op dat Bakkefean al yn de stientiid op in belangrike rûte lei.
Yn de twadde helte fan de 17e ieu waard de Bakkefeanseter Feart groeven. Der begûn in nij haadstik yn de skiednis fan de streek; de feangraverijen fan de Drachtster Kompenije. Yn de jierren om 1660 hinne wie men oan Bakkefean ta en yn 1685 wie de feart klear en kaam der op de krusing fan de dyk en de feart in ferlaat. Oan wjerskanten fêstigen arbeiders en wat nearingdwaanden har op de feanen en de heide, mar der wie noch gjin sprake fan in echte delsetting. Tjaerd van Aylva liet yn 1732 foar Bakkefean in achtkantige sintraalboutsjerke ûntwerpe. Der hat wol in model fan west, mar it is net ta it bouwen fan in tsjerke kommen. Wol krige dizze grietman en eigner fan in soad feanen it klear dat de útinoar lizzende bebouwing nei 1732 ferpleatst waard nei de feart ta.
Nei ‘t de grûnen ôffeane wienen waard it lân yn stroken fan sawat 400 meter djipte oan wjerskanten fan de Bakkefeanster Feart yn kultuer brocht. De gebieten dy ‘t fierder fan de feart ôfleinen feroaren wer yn heide. By de feart lâns steane noch inkele 18e-ieuske ûntginningsbuorkerijen mei in foarhûs dat fan in krimpe oergiet yn in skuorre mei trochsjittende dakskylden, sa as Weverswâl 13 (1753), en Foarwurkwei 5 (1784). Fierder it om 1900 hinne ferboude Boszicht en Weverswâl 32, dat nei alle gedachten ek in kearn hat út de 18e ieu.
Yn 1788 melde deTegenwoordige Staat van Friesland by it doarp Sigerswâld: ”Behalve de bouwlanden, behooren onder dit Dorp zeer uitgestrekte Veenen (...) Onder anderen behoort hiertoe de buurt Bakkeveen, geheel op de heide in ‘t Zuidoosten des Dorps en door dezelve loopt eene vaart met verscheiden Verlaaten en Zuidwyken naar de Zuidelijke Veenen, in welke de turfgraverij van tijd tot tijd toeneemt (...) In later tijd hebben deze Veenen, eerst aan de familie van Aylva en daarna aan die van Burmania toebehoord, doch voor enige jaaren zyn zy, door koop, in eigendom gekomen aan eenige Friesche en Groninger Heeren, die dezelve in Maatschappy bezitten, en hier omstreeks jaarlyks eene groote menigte turf doen graaven.”
Tjaerd van Aylva hat Bakkefean stâl jaan wollen en is oan it begjin fan de 18e ieu nei alle gedachten ek de bouhear fan it Blauwhuis, dat oan 1837 ta oan de Foarwurkerwei stien hat. Dêrfan út is it gebiet earst troch de Aylva’s en fan healwei de18e ieu ôf troch de Burmania’s eksploitearre en bestjoerd. Der waard begûn mei it oanplantsjen fan bosken en de Burmania’s ha der ek in oefenskâns oanlein om dêr kriichsferrjochtings te beöefenjen. Spoaren dêrfan by de Beakendyk joegen koartlyn oanlieding ta rekonstruksje.
Efter it Blauwhuis stie de Slotpleats, wêrfan yn 1818 de earste stien lein waard. De pleats wie oant de ferbouwing yn 1922 ta as sadanich yn gebrûk. Dêrnei waard de buorkerij foar it echtpear Van der Goes-Van Harinxma thoe Slooten ferboud ta in lânhûs, dat sûnt 1986 in hoareka-funksje hat, en hjoeddei mei de omlizzende gebieten, yn eigendom is by Natuermonuminten. Yn it koetshús binne de VVV en it argeologyske stipepunt húsfêste.
Yn 1856 krige Bakkefean op ‘e Tsjerkewâl in eigen herfoarme tsjerke, in ienfâldige sealtsjerke mei in houten dakruter mei spits op de foargevel. Even fierderop stiet de út de 19e ieu datearjende houten skieppekoai, de ienichste yn Fryslân.
It wie al yn 1919 dat Bakkefean de status krige fan selsstannich doarp. It stie doe oan it begjin fan in nije ûntjouwing. De fariearde bosk- en heidegebieten yn de omkriten waarden ûntdutsen foar rekreaasje en toerisme. Lykwols is dêrnei yn it sintrum it karakteristike ferlaat mei brêge noch ferfongen troch in daam. Nei de oarloch is Bakkefean oan de noardeastkant sterk útwreide.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
