Boarnsweach
Langwar (by Boarnsweach) is as agraryske streek-delsetting nei alle gedachten om 1100 hinne ûntstien op in sânrêch yn de streek fan feanmoerassen. Yn it tredde kwart fan de 13e ieu wurdt it foar it earst neamd yn de boarnen as Languerre. De Buorren foarme de ûntginningsas. It doarp lei geunstich oan de Langwarder Wielen en dêrmei foar alderhande wetterferbinings. Om 1600 hinne ûntwikkele it him ta hannels– en havenplak; foar 1600 wie der al in waach. De skipfeart foarme in belangrike boarne fan ynkomsten.
It waard it fernaamste doarp fan de gritenij. De grytman sette him yn Langwar te wenjen en ek belangrike famyljes as Osinga en Douma bouden dêr harren staten. De famylje Douma hie hjir oan de ferwoesting yn 1517 ta in stins. Oan de hannel- en havendelsetting ûntstie oan de Buorren en de sydstrjitsjes en sleatsjes in konsintraasje fan bebouwing. Mear westlik hie de buorren om de tsjerke hinne in iepen karakter. De gritenijkaart fan Schotanus út 1718 toant in lange delsetting, dy‘t yn it westen by de tsjerkebuorren ophâldt. De Tegenwoordige Staat van Friesland melde yn 1788 dat Langwar: “door oudheid vermaard, is het voornaamste Dorp der Grieteny. ... Ten Oosten en ten Westen heeft men hier schoone weidlanden, benevens heerlyke plantagien, die geheel tot aan den algemeenen rydweg loopen, en schoon brandhout geven. ... Hier woonen derhalve veele Schippers, die met dit hout naar Holland en elders vaaren, en in dit Dorp een bekwaame haven hebben, om, geduurende den winter, hunne schepen op te leggen. Langweer bestaat uit eene schoone buurt huizen, versierd met twee ryen Lindeboomen”.
De earste tsjerke datearre wierskynlik út de 13e ieu; op itselde plak is yn 1777 in nije, royale tsjerke mei toer ferriisd. De trije toersegminten binne fersierd mei Doryske, Ioanyske en Korintyske pilasters. It 17e-ieuske meubilêr is hanthavene. Tsjin de tsjerke oer stiet Osingastate. It is yn likernôch 1940 boud yn foarmen fan de 18e-ieuske state. It op deselde ûntginningsas ûntstiene Boarnsweach wurdt tsjintwurdich ek by Langwar rekkene. It skildereftige Langwar is in favoryt wettersportdoarp.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
NLP: Tjitske Bruinsma Boornzwaag
