Aldeberkeap
Aldeberkeap liket op in ies- of brinkdoarp omdat it yn ‘e midden fan de ‘Boeren’ in grien plein besit, sa as it yn it lêst fan de 18e ieu yn de Tegenwoordige Staat van Friesland neamd waard. It súdlike diel fan dizze griene romte bestiet gruttendiels út it ommuorre tsjerkhôf: it oare is in troch gebouwen en beammen omseame romte.
Lykwols is it doarp ûntstien út in yn de Stellingwerven gebrûklik streekdoarp, dêr’t twa paralelle wegen, de Binnenweg en de Buitenweg, mei dwerspaden de struktuer bepaalden. In oarder dy’t allinne ûnderbrutsen wurdt troch in diagonaal ferrinnend paad, it Schuinpad. Foar de fierdere foarming fan it doarp wie de noard-súd ferbining mei in oergong oer de Kúnder (of Tsjonger) fan grut belang. Tichtby de noardldike west-east ferrinnende wei dy’t njonken it tsjerkhôf lâns rint, de Binnenweg (tsjintwurdich de Wolvegasterweg-Oosterwoldseweg), lizze fanâlds de belangrykste gebouwen, sa as de eardere herberch De Zwaan dy’t út it begjin fan de 18e ieu datearret en wêryn’t oan 1836 ta it gritenijbestjoer fergadere.
Om 1900 hinne krige it doarp ekonomyske ympulzen fan de famylje Willinge Prins, in gegoede famylje dy’t him begûn te hâlden en dragen as in aadlik geslacht. Se namen it inisjatyf ta in suvelfabryk, in bank en de agraryske oankeapsintrale. De famylje drukte in persoanlik stimpel op it doarp troch oan de westflank de filla Lunia te bouwen en oan de Boeren it hûs Vredewoud, huzen dy’t dekoarum útstriele. Foaral it lêste makket front nei de lykwichtige boargerbebouwing en strielt rykdom út. De inisjativen brochten wolfeart want yn de earste desennia fan de 20e ieu kamen der gâns goed fersoarge boargerhuzen yn Aldeberkeap ta stân. Se steane sels tusken de arbeiderswenningbou oan de Molenhoek, oarspronklik de noardlike útfalswei. De nei-oarlochske doarpsútwreidings hawwe plakfûn súdlik en súdeastlik fan de kearn. It brânpunt is de út de 12e ieu datearjende romaanske tsjerke dy’t letter útwreide is en mei in goatysk koar sletten. Foar de tsjerke fan dowestien yn dekorative sparfjilden stiet in sealdaktoer út it begjin fan de 17e ieu dy’t yn wêzen in yn stien omklampe klokkestoel is.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
NLP: Ver. voor plaatselijk belang Oldeberkoop
