Suwâld
Suwâld is in streekdoarp dat yn de Midsieuwen ûntstien is op in lange smelle sânrêch. Fan lytse hichte, mar dy’t dochs boppe it leechfean oan wjerskanten útstuts. Neffens de gritenijkaart yn de atlas fan Schotanus út 1716 bestie it doarp út in lange, bochtige streek by in diels troch beammen omseame dyk lâns, dy’t yn noardlike rjochting oer Tytsjerk yn ferbining stie mei de Swartewei nei Ljouwert. Súdlik fan it doarp leinen de ferkearsferbiningen oer it wetter fan de Wide Ie en de Lange Mear.
De Tegenwoordige Staat van Friesland melde yn 1786: Dit dorp is ook niet onvermaakelyk, en ligt op eene hoogte in laag land; ten Zuiden en Noorden heeft men bouwlanden, en de huizen staan in ’t geboomte, alwaar veel heiden bezemen gemaakt en naar elders verzonden worden. In ’t Westen loopt dit dorp zeer verre uit tot aan ’t Langdeel, en bevat daar het buurtje de Oude Mieden, alwaar veel vogelkooien gevonden worden. In de nabuurschap heeft men ook eenige meertjes, van welke het Louwsmeer wel het voornaamste is. … Uit de landen, aan de Oostkant en de wyde Ee gelegen, wordt veel turf gegraaven.’ Nei de ferfeaningen is it lege lân yn kultuer brocht.
De tsjerke is wijd oan Sint-Gregorius en datearret fanâlds út de 12e ieu. Dat is net te sjen, want it skip fan sânstien wie oan it ein fan de 16e en yn 1631/32 wer restaurearre en hy is nei alle gedachten yn de 19e ieu hielendal bepleistere. De âlde toer is yn 1828 ynstoart en yn 1889 is oan de westkant in houten geveltoer mei in beklaaiïng mei laaien pleatst. It ynterieur hat 17eieuske eleminten.
Tsjinoer de tsjerke stiet de yn 1883 boude, skildereftige konsistoarjekeamer yn in dekorative chaletstyl. Oan de bocht yn de Tsjerkebuert leit de âlde kearn mei in fariearre bebouwing oant ienfâldige arbeiderswenten ta en stiet de yn 1864 boude eardere grifformearde tsjerke. Oan it Suderein is in earder fearhûs dat troch de gevelankers syn datearring priis jout: 1727
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
