Feankleaster
Feankleaster is in streekdoarp mei yn it midden in brinkeftige romte. De delsetting hat nea in tsjerke hân, mar de ûntwikkeling hinget wol gear mei in kleasterstichting. It is ûntstien by in krusing fan wegen fan en nei Kollum, Aldwâld, Kollumersweach en Twizel.
Yn de 11e of 12e ieu is it gebiet yn kultuer brocht. Yn de 13e ieu stichten de premonstratenzers der fan Dokkum út it frouljuskleaster De Olijfberg, wêrfan de earste fermelding yn 1287 bekend is en wêrfan it grûnbesit troch legaten groeide oant ûngefear 245 ta. It kleaster is yn 1579 ferlitten en yn 1644 kamen de restanten fan de gebouwen en de landerijen yn it besit fan de famylje Van Fogelsangh. Sy stichte op de kleasterterreinen in state dy’t noch altyd it middelpunt fan de delsetting is. De monumintale, neoklassicistyske buorkerijen, de ûnderkommens fan it personiel yn chaletstyl en it steatlike ‘Lyts Slot’ dy’t by de state hearre, steane om en (noard) eastlik fan de state. Westlik dêrfan ûntwikkele him in lytsskalige bebouwing om de brinkromte hinne en by de wegen lâns nei Kollumersweach en Twizel. Ta de bebouwing hearre freonlike húskes en wâldspultsjes út benammen de 19e ieu en in herberch dy’t ta in grutte en drokke dancing útboud is.
Fogelsanghstate is in lânhûs dat yn it midden fan de 17e ieu boud is, om 1734 hinne fergrutte en oan it ein fan de 18e ieu fan in nije gevel mei pilasters foarsjoen is. Mei it each op keninklike besite is de state yn 1873 ferhege en plastere. It lânhûs hat in museumfunksje. Der om hinne en der efter leit ien fan de grutste parken fan Fryslân. Yn de 18e ieu hie it in barok oanlis. Lucas Roodbaard hat der yn de earste helte fan de 19 ieu yn ferskate fazen in lânskipspark fan makke mei ôfwikseljend in parkeftich en boskeftich karakter. Der is in ferskaat oan ferrassingen te finen: trijekantbrêge, iiskelder, kluzenerij, in hiele hege heuvel mei grutte teekoepel by in rom hertekamp. Foaral de fiverpartij is fassinearjend.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
