Rond de Deelen - regio in Friesland

|

Rond de Deelen

Rond de Deelen
©: FrieslandWonderland

Nergens in Friesland zijn de verveningen zo duidelijk zichtbaar in het landschap als in het gebied tussen Heerenveen en Akkrum. Hier, in het zogenaamde Lage Midden van de provincie, ligt het natuurgebied De Deelen. In dit schitterende gebied overheersen rust, ruimte, en natuur. Dat was in de eerste helft van de twintigste eeuw heel anders. Rond 1920 werd in het gebied begonnen met het afgraven van het laagveen en was het er een drukte van belang. Door het afgraven ontstonden de zogenaamde ’petgaten’; daartussen bleven kleine stukken land gespaard waar het afgegraven veen te drogen werd gelegd: de ’legakkers’. De turf werd afgevoerd via de speciaal daarvoor gegraven ringvaart, die bij Ulesprong aansloot op de Nieuwe Vaart en bij Haskerdijken op de Heerensloot, die al in de zestiende eeuw gegraven was ten behoeve van de turfwinning.

Na het beëindigen van de turfwinning heeft zich een uniek natuurgebied ontwikkeld, waar vele soorten watervogels zich uitstekend thuis voelen. Mede door de aanwezigheid van zeldzame soorten als de zwarte stern, de purperreiger en de bruine kiekendief heeft het gebied de internationale status van ’Wetland’ gekregen. Staatsbosbeheer heeft door het 500 hectare grote natuurgebied twee wandelroutes uitgezet (1,5 respectievelijk 3,5 km). Via museum It Damshûs in Nij Beets zijn speciale vaarexcursies naar en door het gebied te maken. Een route die in het teken staat van de verveningsgeschiedenis van het gebied is "Domela’s Paad", genoemd naar Domela Nieuwenhuis, de bekende dominee en politicus die zich bijzonder heeft ingezet om de erbarmelijke leef- en arbeidsomstandigheden van de veenarbeiders in het gebied te verbeteren. De 25 kilometer lange route voert door het gebied tussen Tijnje en Nij Beets en is geschikt om te fietsen of te wandelen.

In en rond Tijnje is van alles te doen. Autoliefhebbers kunnen bijvoorbeeld terecht in het "1e Nederlandse Opelmuseum" in het dorp zelf. Liefhebbers van streekproducten komen aan hun trekken bij "Kaasboerderij-De Deelen" (aan de weg richting Aldeboarn) en "Kaasboerderij-De Gelder" aan de weg naar Luxwoude. Ulesprong, ten noordwesten van Tijnje, is een paradijs voor kunstliefhebbers: hier vindt u galerie en beeldentuin "La Lanka" en kunt u (op afspraak) werk bekijken van beeldhouwster Lia Versteege. En aan de overkant van de Nieuwe Vaart staat het in 1924 gebouwde Sudergemaal waar wisselende exposities worden gehouden van kunstenaars die betrokken zijn bij het Friese landschap. Ook het in 1876 aan de Ringvaart gebouwde Tripgemaal wordt voor dat doel gebruikt. Tevens is hier een klein museum gevestigd dat een beeld geeft van de vervening en de visserij in het gebied.

Het Tripgemaal was onderdeel van het stelsel van molens, gemalen, dijken en sluizen dat diende om het gebied ten zuiden van De Deelen droog te leggen en droog te houden teneinde het weer in cultuur te kunnen brengen. In dit gebied, de vroegere gemeente Aegwirden, was de afgraving van het veen al in 1800 begonnen. Door de rigoureuze manier waarop dit gebeurde, bestond Aegwirden 30 jaar later voor meer dan de helft uit water en was het resterende land grotendeels ongeschikt geworden voor verder gebruik. Teneinde het zogenaamde ’onland’ weer geschikt te maken voor de landbouw was in 1833 de "Polder van het Vierde en Vijfde Veendistrict" opgericht.

Ten noorden van De Deelen stroomt De Boorne, een afwateringsriviertje van het Drents Plateau dat in vroeger tijden uitmondde in de Middelzee, een zeearm die Friesland verdeelde in een westelijk deel (Westergo) en een oostelijk deel (Oostergo). Net als de Nieuwe Vaart en de Heerensloot is de Boorne onderdeel van de (grote) Turfroute, een 230 kilometer lange vaarroute door Friesland, Drenthe en Overijssel. Het aan de Boorne gelegen Aldeboarn staat bekend om de jaarlijkse Aldeboarnse-gondelvaart in augustus. Dit evenement bestaat al sinds 1946 en heeft zich ontwikkeld van een optocht op het water tot een spektakel met 15 drijvende objecten die in feite volledige theaterproducties vormen. Niet voor niks komen hier jaarlijks vele duizenden bezoekers op af. Inmiddels is het uitgegroeid tot een van de belangrijkste jaarlijkse evenementen in Friesland.

Colofon

FrieslandWonderland

© Foto voorblad: FrieslandWonderland


Archivering van erfgoedinformatie met het ErfgoedCMS™

Bent u geïnteresseerd in erfgoedinformatie en hoe u dit op een professionele en duurzame manier kunt ontsluiten op het internet, dan is het volgende voor u van belang.

Sinds kort is er namelijk het ErfgoedCMS™ van DeeEnAa. Met dit op maat gemaakte ErfgoedCMS™ kan ieder dorp of iedere stad haar erfgoedinformatie registreren, rubriceren en ontsluiten. Daarnaast kan het ErfgoedCMS™ worden ingezet als webshop voor lokale producten en kan het de basis vormen voor dorps- of stadswandelingen compleet met QR-code bordjes.

Voor meer informatie over dit onderwerp verwijzen wij u graag naar de pagina over het ErfgoedCMS™ op de ErfgoedCMS-website via onderstaande knop.