Bezienswaardigheden in Schillaard

Mantgum, Seerp van Galamawei

De Seerp van Galemawei is een lineaire uitbreiding in westelijke richting van het terpdorp Mantgum met rentenierswoningen, het voormalige gemeentehuis en een aantal villa's. Het oudste gedeelte, dat op de terp nabij de kerk ligt, is aangewezen als beschermd dorpsgezicht.

Het gebied wordt gekenmerkt door een opmerkelijke concentratie van fraaie rentenierswoningen uit de tweede helft van de negentiende eeuw. Als gevolg van het vele opgaande groen heeft dit deel van het dorp vooral in de zomer een besloten karakter. De bouw van het station even buiten het dorp heeft een verdere uitbreiding in westelijke richting mogelijk versterkt. Van dit jongere deel zijn alleen de panden aan de zuidzijde voor de Tweede Wereldoorlog gebouwd.

Midlum, bij Kanaalweg 27: Hopmansbrug

De oude trekvaart tussen Harlingen en Franeker volgde juist ten oosten van Harlingen een zeer bochtig traject, dat in de in de jaren '70 van de vorige eeuw in erbarmelijke toestand verkeerde. Te langen leste besloot men in 1894 een afsnijding te graven, bedoeld voor een beter transitoverkeer tussen de zeehaven en het achterland. De Hopmansbrug vormde onderdeel van het totale project.

In het zuidelijke landhoofd van de brug is een stroomboog gemetseld. Het ijzerwerk aan de draaibrug werd geleverd door de ijzergieterij 'Hollandsche IJssel' te Oudewater. De brugwachterswoning op de noordelijke oever is eveneens in 1894 gebouwd, naar een gestandaardiseerd ontwerp van Provinciale Waterstaat.

Hoewel het aan de buitenkant moeilijk af te lezen is dateert de kerk grotendeels uit begin 15de eeuw. Zij is in 1865-’67 verhoogd, van spitsboogvensters voorzien en gepleisterd. Het schip en het vijfzijdig gesloten koor worden door beren in traveeën verdeeld. In elk muurvak staat een groot venster met een tracering in neogotische stijl. De koorvensters zijn smaller. De drieledige toren met spaarvelden onder rondbogen en met een ingesnoerde spits is naar ontwerp van de plaatselijke architect J.K. Boorsma in 1868 gebouwd. Rondom het ruime kerkhof is in 1863 een monumentaal gietijzeren hek geplaatst, vervaardigd door de Leeuwarder ijzergieterij Mohrmann en met veel neoclassicistische details ontworpen door mogelijk Hermann Rudolf Stoett.

Het interieur wordt gedekt door een tongewelf dat met de moerbalken en korbeelstellen decoratief is gestukadoord, vergelijkbaar met het interieur van Baaium waar J.D. Fast werkzaam was. Onder dit aardige gewelf is een grote rijkdom uitgestald. Het meubilair, in de jaren 1779-’81 aangebracht door de Leeuwarder timmerman Teeke Sentjes, is van prachtig snijwerk voorzien door Hermannus Berkebijl. Brandpunt is de ronde preekstoel met een rond klankbord. De panelen verbeelden een aantal ontmoetingen met Christus: het gesprek met Nicodemus, de genezing van de waterzuchtige, de overspelige vrouw, de twaalfjarige Jezus in de tempel en de Samaritaanse vrouw. Op de stijlen ertussen is allerlei symboliek te vinden. Het doophek is opengewerkt met krullend loofwerk en bekroond met siervazen die ook te vinden zijn op de van decoratief snijwerk voorziene wangstukken van de banken. De puiwand onder het orgel is versierd met trofeeën van muziekinstrumenten. Op het orgel, in 1879 gebouwd door L. van Dam & Zn., zijn beelden geplaatst van het orgel van 1844.

In het nabijgelegen voormalige dorp Skillaert staat op een kerkhofterp een bijzondere toren; de kerk is in 1880 gesloopt. De toren is gebouwd in 1576, vlak voor de hervorming. De zadeldaktoren heeft op een renaissance wijze in de hoogste twee geledingen ionische pilasters en nissen en lager consoles met engelen- en saterkoppen in maniëristische trant.

Mantgum, Seerp van Galemawei 11: rentenierswoning

Eén van de rentenierswoningen die in de tweede helft van de vorige eeuw werden gebouwd aan de Seerp van Galamawei. De woningen hebben alle een wat voorname uitstraling dankzij de symmetrische opzet, de relatief rijke detaillering en de ligging op ruime en fraai beplante percelen.

De woningen zijn vijf traveeën breed. De als kolommen gepleisterde hoeken van het middentravee verlenen deze een vertikaal accent. De bovenlichten van de vensters in de voorgevel zijn voorzien van een geprofileerde omlijsting met een kuif.

Mantgum, Seerp van Galemawei 23: villa

Aan het westelijke, jongere deel van de Seerp van Galamwei werd blijkens een gedenksteen in 1908 deze villa gebouwd. Ondanks de bescheiden decoraties heeft het pand door de verschillende bouwvolumes toch een speels karakter.