De Morra Het moet tijdens de op een na laatste ijstijd zijn geweest dat kolossale ijsschotsen de bestaande grond verdreven en omhoog stuwden en enorme stenen uit Zweden in onze contreien bleven liggen. In de Friese Zuidwesthoek zijn de gevolgen te zien aan de hoogten en de laagten. Dat maakt Gaasterland tot het mooiste gebied van Friesland. Weilanden met zwartbont vee. Het bos, met de koelte op een hete zomerdag of in de herfst het ruisen van de bomen. De kliffen met de geluiden van de golven en de vogels. Wit van de zeiltjes is het op mooie zomerse dagen op de Morra of de Fluessen. Als het mooi weer is, is van Galamadammen af zelfs Heeg waar te nemen. IJverig werkende zeilers op hun boten of zonnebadende vrouwen op het voordek van kruisers. Het weer heeft altijd invloed op het gedrag van de mensen. Maar het mooiste maken we mee als we op een late zomeravond de oude'Reidhin'van de wal duwen en nog even rond de Dammen varen. Als de meeste scheepjes aan wal liggen, de wind is gaan liggen en de zon boven Hindeloopen naar de aarde zakt. Dan komt de rust over de Morra en zoeken vogels en andere dieren een plekje om de nacht door te brengen. Op zo'n avond vergeet je de sores van alledag en wil je dat de tijd zich onder de vleugels van de meeuwen te rusten geeft. Op zo'n avond is de Morra het mooiste plekje van Friesland. Eigenlijk wil ik dat niet verklappen, want stel dat iedereen er nu op een stille zomeravond naar toe gaat. Dan vliegen de meeuwen vast en zeker van de palen en is het hier lang zo mooi en stil niet meer.

Rottige Meenthe Ingeklemd tussen de riviertjes Linde en Tjonger ligt het natuurreservaat Rottige Meenthe. Het ten westen van Wolvega gelegen gebied is ontstaan door turfwinning in de negentiende en twintigste eeuw. Grote delen zijn vergraven tot petgaten en legakkers. Hieraan heeft het reservaat zijn typische vorm te danken. Per kano en ook per fiets is er veel te ontdekken. Zo zijn er idyllische woninkjes en molens gelegen aan het riviertje De Scheene, die bereikbaar zijn via prima onderhouden schelpenpaden. In het reservaat leven onder andere ganzen, eenden, wulpen, ijsvogels, ringslangen, maar ook de roerdomp, bruine kiekendief, purperreiger en aalscholver. Er groeien bijzondere planten, zoals zonnedauw en blaasjeskruid. Bovenal is het landschap het leefgebied van de uiterst zeldzame grote vuurvlinder.

Engelsmanplaat Eens viel de Engelsmanplaat op door de aanwezigheid van veel kleinle 'duintjes, met de daarbij horende flora en fauna. Inmiddels Is een groot deel van de plaat weggespoeld. De invloed van de zee doet zich hier steeds meer gelden. De Engelsmanplaat geeft een mooi beeld van hoe het samenspel van wind, water en licht kan zijn. De plaat In de Waddenzee Is onbewoond, er Is slechts een onderkomen voor waarnemers van Staatsbosbeheer, maar mensen laten zich hier toch geregeld zien. Het leger bijvoorbeeld, dat hier langskomt om te oefenen. Of een groep wadlopers, afkomstig van de vaste wal, die zich een weg baant door zand, slik en water. In 1941, op 8 mei, stortte in de Waddenzee, op 800 meter uit de kust bij Wierum, een Engelse bommenwerper neer. In 1999 kwam de toen 79-jarige ex-navigator Robert Coles naar Nederland om de resten van zijn oude toestel nog eens in ogenschouw te nemen.

IJsselmeer Het netwant dat verschoond wordt, een spiegeling in een rimpelloos IJsselmeer. De visser van de kotter Won 62 in zijn bootje aan het werk. Het is het moment, gecombineerd met de situatie die dit tot het mooiste plekje van Friesland maakt. Het is ook een beeld van weemoed, van omzien naar vervlogen tijden. Naar een visser die van zijn hobby zijn beroep had gemaakt, voor wie zijn werk zijn lust en zijn leven was. Nu is deze man visserman af.

Roptazijl Mijn mooiste plek in Friesland is Roptazijl. Net of zou ik heel Friesland hebben gezien, zo klinkt het. Dat is natuurlijk niet het geval, maar Roptazijl is zo mooi. Ik kom er in elk seizoen omdat de hond er bij hoog water zo heerlijk kan zwemmen. Hij vermaakt zich, terwijl ik zelf alle gelegenheid krijg om te genieten van deze plek. Vooral in de winter, als ik Roptazijl bijna voor mezelf heb. Dan kan de lucht zo blauw zijn dat niet te zien is waar de zee ophoudt en de lucht begint. Op de zeedijk onderscheidt zich aan de ene kant het wad dat altijd weer een nieuwe kleur heeft, aan de andere kant het land met de dikke, vette klei. In het voorjaar heeft de lucht weer andere kleuren en groeit het gras al flink op de zeedijk. Het wordt weer druk, met een komen en gaan van de vissers. Soms staan er zelfs vier auto's bij het gemaal. Voor de charterschepen is het seizoen ook weer begonnen: in de verte komen ze als in een optocht van de eilanden. In de zomer is het echt een gekkenboel, met wel twintig tot dertig mensen die hier een plekje hebben gevonden. Ze zwemmen en zitten op de zeedijk op handdoeken en plaids. Jeugd is met elkaar aan het donderjagen. Sluiswachter Kuiken waarschuwt ze deze keer niet een rotzooi van blikjes en flesjes achter te laten. Ze knikken gehoorzaam en zullen vast en zeker doen wat hij zegt. De hond kan hier nu niet zwemmen, want hij buitelt over iedereen heen die in het water ligt. Het is net een plaatje uit de jaren vijftig of zestig. Alsof de tijd heeft stilgestaan.. Komt de herfst, dan wordt het weer rustig. Er staan nog wat auto's van vissers en van lieden die in een zeekano oversteken naar één van de eilanden. Bijna is het weer winter. Dan heb ik Roptazijl weer voor mijzelf.

Waddenzee In mijn jeugd was ik al in de sloot bij de boerderij aan het varen. Met een plank waar puntjes aan waren gezaagd (de boeg). Mijn pake was een melkvaarder die de praam nog met de kloet (de vaarboom) voortduwde. Ik wilde ook schipper worden. Maar ja, als veertienjarige moest ik thuis meewerken. Zo leerde ik melken als de beste. Ik ging daarom naar de landbouwschool. Zoals het een echte Fries betaamt, was ik altijd verkouden. Mijn moeder zei dan steevast: 'Dy jonge ek altyd te snotterjen...'. Wisten wij veel? Op de lagere school werd ik al het `seemantsje' genoemd. Aardrijkskunde was mijn beste vak en ik praatte altijd over varen. Als zestienjarige ging ik echt het zeegat uit. In die tijd was er veel vraag naar personeel op zee. Ik kwam er toen achter waarom ik altijd snotterde. De frisse zeelucht bracht verbetering. Vele jaren voer ik beroepsmatig op de Waddenzee. Nog steeds ben ik onder de indruk van hoe alles hier op zijn plaats valt. Verwonderd over de tijdsspanne waarin de natuurelementen zich afspelen, met het getij als het spoorboekje. Machtige luchten en vergezichten zijn er te zien. Na een zware storm komt er een windstille periode, waarin de zee zich toch nog wel laat zien en horen. De zee als een natuurlijke puinruimer, met elke zes uur weer de vloed die als een spatel over de platen veegt, het vuil aan de kust deponeert en vers voedsel voor het bodemleven aanvoert. Dit is mijn mooiste plek, hier 'achter de dyk'.

Zwarte Haan Al meer dan zestig jaar kom ik achter de zeedijk, bij Zwarte Haan. Het is een paradijsje voor natuurliefhebbers. Zwarte Haan in zomertijd is een land van prielen, geulen en slenken. Het is hier zo goed toeven, dat het nooit verveelt. Komt u er op zo'n mooie zomerse dag met windstil weer, dan begrijpt u vast dat menigeen niet zonder dit mooie plekje kan. Maar dat geldt ook in de herfst, met noordwester storm. Op Zwarte Haan staat een monument voor de slikwerker, als symbool voor het land dat met de hand is 'gemaakt'. De slikwerkers hebben inderdaad een monument verdiend. Bij duizenden vliegen trekvogels door dit gebied. Op doortrek tijdens hun riskante reis, twee keer per jaar, foerageren ze hier. In de wintertijd, met de stilte aan het wad, leven hier duizenden rotganzen. Niet voor één of twee weken, maar van oktober tot ver in mei vertoeven ze hier. Dus acht maanden lang. Altijd, of het nu lente, zomer, herfst of winter is, is er belangstelling voor dit mooiste plekje van Friesland.

In het kleine dorp dat al in de vroege middeleeuwen is gevormd, staat de zaalkerk met schilddak markant en hoog aan de rand van de aan de westzijde nogal scherp afgegraven wierde. De kerk is in de 19de eeuw geblokt gepleisterd en heeft een paar jaar geleden ook de daarbij horende oker kleur gekregen. Maar de stichting van het gebouw ligt veel vroeger: in de eerste helft van de 13de eeuw. Toen was de kerk nog overwelfd in drie traveeën. De kerk bezat ook een toren maar die was volgens de berichten in 1653 zo bouwvallig geworden dat hij moest worden afgebroken. Al eerder, in de 15de eeuw, zijn de gewelven weggenomen en de zuidelijke en waarschijnlijk ook de westelijke muur vernieuwd. Toch bezit de kerk nog enkele sporen die naar de middeleeuwen verwijzen. Inwendig is in de westelijke travee de vrouweningang nog te zien en bij de restauratie zijn in de rechte sluiting van het koor, de oostelijke muur, aan weerszijden van het grote spitsboogvenster twee, fraai omlijste lancetvensters gevonden die toen als inwendige nissen in het zicht zijn gelaten. In de koortravee zit in de wand een fraaie nis, een nis met een uit- en inzwenkende bekroning, een zogeheten ojiefvorm, met daaronder weer een klein nisje of voormalige opening. Het zou een piscina geweest kunnen zijn. Ter vervanging van de gesloopte toren is op de westzijde van het dak in 1656 een dakruiter geplaatst met een vierkante houten onderbouw en een ingesnoerd spitsje. Hierin hangt een luidklok uit 1439. De kerk onderging in het midden van de 19de eeuw een ingrijpende verbouwing, waarbij de inrichting tegen de traditie in werd omgekeerd. Naar het dorp toe is een omlijste ingang in eclectische stijl gemaakt. De preekstoel kwam tegen de tussen westgevel en schip aangebrachte tussenmuur. De preekstoel met klankbord dateert uit het tweede kwart van de 17de eeuw en bezit enig inlegwerk van ebbenhout. De banken zijn op het westen gericht. De kerk is eigendom van de Stichting Oude Groninger Kerken.