Sint Jacobiparochie: Café de Aardappelbeurs

De eerste opdracht die architect P. de Vries uit Leeuwarden in 1922 kreeg, betrof de verbouwing van een café met doorreed, genaamd 'De Aardappelbeurs'. Langs de kade voor het café en in het café zelf werden zakelijke transacties van akkerbouwprodukten gesloten en beklonken. Behalve de toevoeging van een bovenzaal werden de bestaande gevels bekleed met plat gemetselde baksteen en steunberen.

De vormgeving is duidelijk beïnvloed door de Amsterdamse School. De geprononceerde muurdammen ter weerszijden van de ingang doorsneden voorheen een ruim overstek ter plaatse van de huidige band. De garage is later verbouwd tot slijterij.

Sint Jacobiparochie, Oudebildtdijk: 'De Spitsroeden'

'De Spitsroeden' is de naam van een rijtje huizen aan de Oudebildtdijk onder St.Jacobiparochie. De huizen staan op zogenaamde 'rollings'. Deze rollings werden gemaakt in 1641 toen de Oudebildtdijk werd afgegraven om de rijweg te verbreden. Deze in oorsprong zeer oude huizen waren vroeger zogenaamde rug-aan-rug woningen. Aan de achterkant was een zelfde aantal woningen (kamers) als aan de voorzijde.

Sint Jacobiparochie, Oudebildtdijk 1093: Openbare Lagere School

Voor de kinderen die aan de Oudebildtdijk woonden, is in 1899 door de gemeente Het Bildt aan de zuidzijde van het dijklichaam een lagere school gebouwd ter vervanging van een ouder gebouw uit 1836. De plattegrond van de school is nog rechthoekig. De twaalf vrij grote vensters in de lange zijgevel zijn groot genoeg voor toetreding van licht en lucht, maar hoog geplaatst zodat de kinderen niet afgeleid konden worden door wat er buiten gebeurde. De woning voor de onderwijzer dateert uit 1874 en bevindt zich op de dijk aan de overkant van de weg.

Bouwstijl: Neoclassicistisch
Datering: 1843
Restauratie: 1980 en 2010

Ligging
Sint Jacobiparochie ontstond in 1505, toen Het Bildt door arbeiders uit onder meer Zuid-Holland, Zeeland en Friesland werd ingedijkt. startplaats van het Jabikspad dat in Spanje eindigt. De kerk staat aan de hoofdstraat.

Exterieur
De vorige kerk werd in 1842 afgebroken en was toen 170 jaar oud. De huidige kerk is het ontwerp van de architect Thomas Romein in een verbasterde Empirestijl. De kerk heeft een open voorhal met vier Dorische zuilen, waarboven een architraaf en een fronton. Op een vierkante onderbouw staat een lantaarn met acht zuilen.
De klok uit de afgebroken kerk (de voorganger van de kerk van Romein) heeft in de sierlijke lantaarn nog een eeuw mogen beieren, maar is in de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezetter gevorderd en nooit meer teruggekomen. Op de nieuwe klok van 1952 staat een gedicht van de Bildtse taalstrijder H.S. Buwalda:

Deur St. Jabuurster gemeenskapssin
Is ’t, dat ik hier kommen bin;
Soa’t eerst myn foorganger deed
Sel ik tenà loië bij freugd en bij leed.

Het exterieur van de kerk heeft de oorspronkelijke kleuren teruggekregen, die architect Romein in 1843 had uitgezocht. Na de restauratie werd De Groate Kerk op 8 april 2011 opnieuw feestelijk in gebruik genomen.

Interieur
Het interieur bestaat uit een rechthoekige zaal van 27 meter lang en 10 meter breed, met een flauw gebogen stucgewelf. De preekstoel is verwijderd (die is nu overigens te zien in de Museumkerk op Schokland). Op de plaats van de preekstoel werd in 1980 een bar geïnstalleerd. Bij de restauratie van 2010 heeft het interieur van de kerk een grondige opknapbeurt gekregen. Het podium is verhuist naar de oostkant van de kerk, en er is een compleet nieuwe licht- en geluidsinstallatie aangeschaft. De Groate Kerk telt 250 zitplaatsen.

Orgel
Bij de restauratie van 1980 is het Van Dam-orgel gehandhaafd. U kunt het orgel beluisteren via de website van Organum Frisicum.

Voorportaal
In het voorportaal van De Groate Kerk is sinds kort het Pelgrims Informatiecentrum Sint Jacob gevestigd van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob en de Stichting Jabikspaad Fryslân. Het informatiecentrum is geopend op iedere tweede en vierde zaterdag van de maand, van 11.00 tot 15.00 uur. De sleutel van het voorportaal is ook verkrijgbaar bij theeschenkerij De Jacobshoeve, even ten westen van De Groate Kerk.

Huidig gebruik
De Groate Kerk functioneert al dertig jaar met veel succes als cultureel centrum voor de hele gemeente het Bildt en wijde omgeving. Achter de kerk is in 2003/2004 een aanbouw gerealiseerd, ’t Jabikshuus, waarin onder meer vergaderingen en recepties plaatsvinden. Meer op de website van de Groate Kerk.