Nijsgjirrichheden yn Lichtaard

Boustyl: Goatysk
Datearring: 16de ieu
Restauraasje: Eksterieur yn 1973, ynterieur yn 1977-1978

Lizzing:
Healwei Ferwert en Dokkum leit noch krekt yn de gemeente Ferwerderadiel it terpdoarp Lichtaard op ien hiel âlde ouwerwâl.

Ekterieur:
It liket oft de tsjerke fan de 17de ieu is, mar hy is dochs wol fan de midsieuwen, sjoen de lytse segmintbôgige tichte finsters mei frij regelmjittich mitselwurk. It gehiel bestiet út deselde soarte fan bakstien, útsein de noardmuorre dêr’t inkelde fragminten dowestien yn sitte.
De foarm fan de toer suggerearret in boustyl mei in redusearre westwurk. De east- en westgevel binne opboud út bakstien, de noard- en súdkant binne beklaaid mei planken. Yn de toer hingje twa klokken, ien út likernôch 1370 en de oare út 1404. Op de klok út 1370 stiet dat it hjir om in Petrustsjerke giet.

Ynterieur:
De tsjerke hat in kânsel út 1642 mei yn de rûne iepenings Fryske panielen. Yn it ynterieur falt de kânsel út 1642 mei doopstek op. ‘Zijt daders des woords en niet alleen hoorders’ warskôget in opskrift foar it mei siersmidswurk dekorearre stek fan de kreake. De tsjerkebanken binne út de tsjerke weihelle. It liturgysk sintrum bestiet út in lege tafel mei deromhinne in heale sirkel mei stuollen.

Gebrûk hjoed-de-dei:
De tsjerke fan Lichtaard wurdt beheard troch in aktive Pleatslike Kommisje, dy’t ûnder oaren konserten en eksposysjes organisearret, mar dy’t de tsjerke ek ferhiert foar (famylje)byienkomsten en rou- en troutsjinsten.
De tsjerke is meastal wol iepen en besikers binne wolkom.

De Gertrudiskerk staat op een opmerkelijk hoog terprestant. De huidige kerk is in het midden van de 16de eeuw opgetrokken van bouwmateriaal van een voorgangster en heeft een eeuw later (1642) een omklamping gekregen. In de zuidmuur staat een reeks segmentvormig gesloten vensters in geprofileerde dagkanten; bij de voorkerk zien we ze in een kleiner formaat. Aan de westzijde staat bovendien de korfbogig gesloten ingang in een spitsboognis. Onder de dakvoet zit een reeks houweelvormige muurankers. De vijfzijdige sluiting heeft, op de noordelijkste wand na, geen vensters. In de noordmuur staan twee vensters van hetzelfde type als die aan de andere zijde en er zijn sporen te zien van twee soortgelijke, dichtgemetselde vensters. Aan de westzijde staat in deze muur bovendien een spitsbogige nis die ongetwijfeld de noordelijke ingang heeft bevat. Hier zien we opnieuw houweelvormige ankers. De westelijke gevel is, op de plint en de hoeken met oude baksteen na, met de westgevel van de ingebouwde toren in kleine, bruine steen vernieuwd. Er staat een grote, rondbogige ingang in en hoog, asymmetrisch geplaatst rondboogvenstertje.

De toren met zadeldak is in 1851 grotendeels vernieuwd of beklampt; aan de oostzijde zijn boven het kerkdak gedeelten van oud muurwerk te zien. De zuidelijke en noordelijke torengevels zijn met houten delen en latwerk bekleed. In deze bruingeschilderde huid zitten kleine vierkante kijkuits. Op een van de topografische tekeningen uit de 18de eeuw is te zien dat deze wanden waren versierd met diepe nissen. Wellicht hebben die problemen gegeven en is de houten beklamping er tegenaan gezet.

Het interieur wordt gedekt door een gedrukt houten tongewelf met trekbalken op laatgotische, gesneden sleutelstukken. Tegen de oostelijke sluitmuur staat de preekstoel met klankbord binnen een doophek met balusters. Het uit 1642 daterende preekmeubel heeft gegroefde hoekzuilen en fraai getoogde panelen met middenornament. Op de westgalerij met een balustrade met opengewerkte ijzeren roosters staat geen orgel meer. Daar is de gevel beschilderd alsof het gewelf er koorvormig sluit. De kerk is eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.