Lippenhuzen
Lippenhuzen is in streekdoarp dat al yn de Midsieuwen ûntstien is – mei destiids de namme Kobunderhuzen – op in sânrêch dy ‘t fanDe Gordyk nei De Himrik en fierder rint. De delsetting lei tusken de heide yn it noarden en de feanen yn it suden yn. De kaart fan Schotanus (begjin 18e ieu) lit de buert fan Lippenhuzen as sletten bebouwing sjen. Súdlik fan it doarp leinen “boekweiten ackers”en fierder feanen. Noardlik lei der nei in stikje kultuerlân fierder heide.
Tweintich jier letter waard de Opsterlânske Kompanjonsfeart groeven, wêrnei‘t de turfwinning útein sette. In oantinken is it ferlaat by Foksebuorren, de twadde slûs yn de feart dy’t yn 1736 oanlein waard. De slûs is yn 1858 fernijd yn stien, wat yn 1902 nochris barde. Mei de út om-ende-by 1880 datearjende slûswachterswenning is it mei-elkoar in fraai ensemble. Yn de Tegenwoordige Staat van Friesland stie yn 1788 fermeld dat Lippenhuzen bestiet út: “een dubbele buurt huizen aan den rydweg. De Noordelyke landen, waar eertijds de Kerk gestaan heeft, loopen tot aan ‘t Konings Diept, en zyn gedeeltelyk bouwlanden, gelijk de Zuidelyke, dewyl het Veen onder dit Dorp vergraaven is.”
De hjoeddeiske tsjerke stiet oan De Buorren en is it resultaat fan it yn 1860 opnij bouwen fan de yn 1743 op in ferhege tsjerkhôf boude tsjerke. De 17e-ieuske preekstoel datearret noch út de âlde tsjerke. De tsjerke hat in trijekantige koarsluting en in houten, mei laaien beklaaide geveltoer mei nullespits.
Noardwestlik fan it doarp stiet oan de ferbiningswei mei Beetstersweach, de Sweachsterwei, in út likernôch 1860 datearjend tolhûs. Oan de eastkant fan De Buorren foarmet de út 1932 datearjende wettertoer it hichtepunt fan it doarp, in yn ekspresjonistyske styl boud mânsk bouwurk. By de ûnderkant fan de ommanteling fan it reservoir kraget it mitselwurk fan de skacht der yn in dûbele beweging út om de hoeken op te fangen. De foarm fan de toer feroaret dan yn in achtkantich systeem. De lizzende finsters krigen op de hoeken mitsele silinderkes: art déko- ornamintyk.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
