Nijsgjirrichheden yn Jorwert

Boustyl: Romaansk
Datearring: 12de ieu
Restauraasje: 1950

Lizzing: De tsjerke fan Jorwert leit midden yn it doarp op in terp mei in grut tsjerkhôf deromhinne.

Eksterieur: De toer fan dizze tsjerke fan dowestien is ien fan de moaisten yn har soarte. De muorren binne opsnolke mei in yndieling fan bannen fan dowestien en keperfriezen. De galmgatten binne ryk detaillearre mei lytse dielpylders fan Bremer sânstien. In sealtek bekroant it gehiel. Oan de westkant fan de toer sit in spitsbôge-yngong.
De twa klokken binne fan 1394 en 1749. Se wurde alle dagen om 12.00 oere mei de hân let troch de leden fan it ‘klokkeliedersgilde’, mar op tongersdei dogge learlingen fan de skoalle dat wurk. By stjergefallen en berten yn it doarp wurdt de klok ek let. Foar in krekt berne ‘famke’ wurdt de lytse, foar in jonge de grutte klok let.
De toer is te beklimmen: foar de hiele drysten dy’t it oerewurk en de klokken fan wat tichterby sjen wolle. Oan de bûtenkant falle de galmgatten op mei har lytse pylders fan Bremer sânstien en it siermitselwurk derboppe.
Neffens de leginde behinderje de skouderstikken heech yn de toer dat de duvel mei it klokketou om de toer hinne swaait.
Bûten, oan de súdmuorre fan de tsjerke, is in twasidige sinnewizer út 1621 befêstige.

Ynterieur: It ynterieur makket een romme yndruk. Der stiet in fraaie 17de ieuske grutte trijedûbele oerkape hearebank en in like âlde preekstoel.
Yn de foartsjerke leit de sark fan Wattie van Hania. Hy waard yn 1569 yn syn sliepkeamer op Grut Hesens (in aadlike state) fermoarde. We sjogge op de sark hoe’t in grut swurd yn it lichem fan Wattie stutsen wurdt.
Der lizze fierder ek in soad fraai byldhoude grêfsarken fan foarname famyljes yn de tsjerke. Oan de mistsjelke op de sark fan pastoar Hottie Fons (ferstoarn yn 1556) is te sjen dat er it amt fan prysteramt hie. Yn it koar (oan de súdkant) is in hiel âld sarkofaachdeksel ynmetsele.

Oargel: It oargel út 1799 fan A. Gruizen, hat in boartlik front en in grut tal muzykynstruminten as fersiering. Men kin it oargel beharkje mei de website van Organum Frisicum.

Gebrûk hjoed-de-dei: De tsjerke fan Jorwert wurdt ien sneintemoarn yn de moanne brûkt troch de Ald-Katolike Tsjerke. De oare tiid is de tsjerke sa folle mooglik iepen foar toeristen, pylgers dy’t it Jabikspaad dogge en oare belangstellenden. Yn de toerseal is in samling twaddehâns boeken, dy’t foar in symboalysk bedrach ferkocht wurde.
De tsjerkeromte lient him foar konserten oant op in heechst 125 besikers. Ut soarte fine der ek rou- en troutsjinsten plak.

De aan Sint-Radboud gewijde kerk staat op de terprest, een hoog door bomen en struiken omzoomd kerkhof. De grotendeels van tufsteen gebouwde kerk met toren bestaat uit het schip dat dateert uit de vroege 12de eeuw met een lang, rondgesloten koor en een toren die aan het einde van deze 12de eeuw tot stand kwam. Het algemene beeld is vrij zuiver romaans. Het muurwerk van schip en koor worden bekroond door een bloklijst. Het schip heeft aan beide zijden hooggeplaatste, kleine rondboogvensters, maar meer naar het oosten zijn grote gotische spitsboogvensters ingebroken, aan de noordzijde twee, aan de zuidzijde drie. Aan beide zijden zijn dichtgezette diepe nissen van vroegere ingangen te zien. In de 17de eeuw zijn veel westelijker twee nieuwe ingangen gemaakt: poorten, geflankeerd door pilasters met natuurstenen neggen en bekroond door driehoekige frontons.

Aan de zuidzijde staan nabij de koorsluiting laag nog twee rondboogvensters, waarvan één is dichtgezet, kennelijk hagioscopen. In de halfronde koorsluiting staan drie vrij grote rondboogvensters. De toren is het symbool voor Jorwert geworden, vooral omdat hij na de instorting (1951) en de daaropvolgende herbouw aanleiding was tot het houden van een jaarlijks openluchtspel. De toren is aan het einde van de 12de eeuw verrezen in tufsteen met grote spaarvelden en keperfriezen in verschillende variaties. Aan het begin van de 13de eeuw is er een vierde, bakstenen geleding toegevoegd. Die heeft steeds twee galmgaten met gepaarde openingen voorzien van een zuil van roze Bremer zandsteen. De geveltoppen van het zadeldak zijn van klimmende nissen voorzien, de grote is versierd met vlechtmozaïek.

Onder het 16de-eeuwse houten tongewelf staat fraai meubilair. Een preekstoel met klank bord uit het midden van de 17de eeuw, een drievoudige overhuifde herenbank en een kleiner exemplaar met een rondboogbalustrade uit dezelfde tijd, beide voorzien van blakers. In de vloer ligt een keur aan fraaie gebeeldhouwde zerken, waaronder exemplaren van de meesters Benedictus Gerbrandtsz. en Pieter Dircks. Het orgel is in het laatste jaar van de 18de eeuw gebouwd door Albertus van Gruisen. De kerk is eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.