Nijsgjirrichheden yn Oranjewâld

Oranjewoud, Bieruma Oostingweg: uitkijktoren (Belvédère)

A.W.Tjaarda, logementhouder van hotel Heidewoud, het huidige hotel Tjaarda, kocht in 1907 in Oranjewoud een groot perceel. Met zijn bossen en buitenplaatsen was Oranjewoud, en is het nu nog steeds, een geliefde bestemming voor een dagje uit. Tjaarda liet in 1917 op dit terrein een wandelbos aanleggen.

In het bos werd een houten uitkijktoren gebouwd, die in 1924 werd vervangen door een 20 meter hoge betonnen toren. Deze toren, ontworpen en vervaardigd door de Heerenveense firma 'Boltje & Buwalda', is één van de oudste betonnen bouwwerken van Fryslân. De toren is in 1993 gerestaureerd.

Oranjewoud/Oudeschoot

Het gebied Oranjewoud/Oudeschoot omvat een opmerkelijke concentratie van een aantal buitenplaatsen met daarbij horende dienstwoningen, boerderijen, tuinen en bossen. In het gebied staan verder burgerwoningen en recreatieve objecten. Een aanzienlijk deel van de bebouwing in dit gebied werd gebouwd of ingrijpend verbouwd in de loop van de negentiende eeuw en de eerste helft van de twintigste eeuw. Omdat bij deze werkzaamheden herhaaldelijk dezelfde architecten en timmermansfamilies, zoals Douma en Brouwer ingeschakeld werden, is de vormgeving van hoofd- en bijgebouwen en dienstwoningen min of meer op elkaar afgestemd. Daarnaast vertoont het gebied ook een zeer duidelijke visuele samenhang dankzij de wegen met hun relatief smalle profiel en doorgaans zeer fraaie laanbeplanting en de continue afwisseling van open weidepercelen en bospercelen.

De geschiedenis van Oranjewoud als nederzetting begon omstreeks 1600, toen het geleidelijk aan een aantrekkelijk woongebied werd voor voorname, veelal verwante Friese families uit adel en patriciaat. Vanaf omstreeks 1900 heeft ook de gegoede burgerij zich in het gebied gevestigd. De belangstelling van reizigers en toeristen voor het gebied is al meer dan twee eeuwen oud. Vooral sinds de negentiende eeuw zijn verschillende, ieder op zich betrekkelijk kleinschalige objecten aangelegd en gebouwd, zoals bijvoorbeeld logementen, hotels, uitspanningen, speeltuinen, doolhoven en een belvédère.

Huize Oranjewoud

Aan de Lindelaan in Oranjewoud staat het wit gepleisterde in neo-classicistische stijl opgetrokken landhuis omgeven door een fraaie tuin, waarin een mooie uitkijktoren staat. Tegenover het huis ligt de bijbehorende Overtuin met theekoepel. Beide zijn in de 19de eeuw in landschapsstijl aangelegd met kronkelende paden, vijvers en tuinkoepels. Ooit lag hier de in 1676 door Albertine Agnes van Oranje, weduwe van Willem Frederik van Nassau, gestichte buitenplaats. Deze werd later, vanaf circa 1701, in barokstijl aangelegd. In 1829 liet Hans Willem de Blocq van Scheltinga op de plaats van het oude zomerslot het huidige blokvormige gebouw van zeven raamvakken oprichten. De opgaande middenpartij met fronton en portiek is geflankeerd door lagere vleugels.
Aan de oostzijde is in 1845 een vleugel uitgebouwd. Zijn kleindochter Maria, gehuwd met Charles graaf van Limburg Stirum, had geen kinderen. Het landhuis vererfde in 1942 op een neef, jhr. Martinus de Blocq van Scheltinga. Hij bewoonde met zijn gezin Oranjewoud tot 1 4. Toen werd het Instituut voor Landbouwcoöperatie eigenaar. Nu is huize Oranjewoud en de tuin er omheen in bezit van de Friesland Bank. De Overtuin is eigendom van de gemeente Heerenveen. De laatste is toegankelijk voor het publiek. In 2004 werd over het Grand Canal, achter huize Oranjewoud, het museum Belvédère gebouwd. Toen is tevens de oorspronkelijke noordelijke aanleg met singels gerestaureerd.

Toegankelijkheid: Onbekend

Oranjewoud

Op een zondag In december 2004 bezocht Ik voor het eerst Museum Belvedère In Oranjewoud. Op dat moment was er een tentoonstelling van de schilder Willem van Althuis. Hij Is bekend van het licht In zijn schilderijen, waarbij de vormen zijn vervaagd. Nadat Ik deze zaal had verlaten en naar het overige deel van het museum liep, zag Ik vanuit het restaurant dat het mistig werd. Zo zag Ik buiten net als binnen van die typische 'Althuisvormen'. Ik heb geprobeerd mijn eigen Althuissfeer, gericht naar het buiten Oranjestein, op de foto vast te leggen.

Buiten maakte Ik nog meer opnamen, die me deden denken aan Jan Mankes. Weer terug in het museum hingen er Inderdaad schilderijen van Mankes, die natuurlijk In dit museum niet kunnen ontbreken. Ik moet zeggen, mijn middag in Oranjewoud was geslaagd. Zowel binnen als buiten kwam Ik `schilderijen' tegen die er aan hebben bijgedragen dat Ik nu Oranjewoud als mooiste plek van Friesland beschouw.

Oranjewoud, Koningin Julianaweg 73: landhuis 'klein Jagtlust'

Oranjewoud, Bieruma Oostingweg 1: Landhuis Prinsenhof

Het 'Prinsenhof' is in 1906 gebouwd, vermoedelijk naar ontwerp van J.G. Brouwer, vaste timmerman van de adelijke familie Van Scheltinga, in opdracht van het echtpaar Van Limburg Stirum-de Blocq van Scheltinga. In 1907 werd het gebouw in dezelfde stijl in oostelijke richting verlengd om ruimte te creëren voor de zieke moeder van de vrouw des huizes.

Het is een langgerekt, symmetrisch gebouw geworden, met twee trapgevels aan beide uiteinden. Bij het landhuis hoorde een eenvoudige tuin met rechte paden en, als aankleding, enkele sierbomen in potten.

Oranjestein