Nijsgjirrichheden yn Feankleaster

Fogelsanghstate

Fogelsanghstate is een landhuis dat in het midden van de 17de eeuw is gebouwd, omstreeks 1734 met een beuk vergroot en aan het einde van de 18de eeuw van een nieuwe gevel met pilasters is voorzien. Met het oog op een koninklijk bezoek is de state in 1873 verhoogd en gepleisterd. Het landhuis heeft een museumfunctie. Eromheen en erachter ligt een van de uitgestrektste parken van Friesland. In de 18de eeuw had het een barokaanleg.
Lucas Roodbaard heeft er in de eerste helft van de 19de eeuw in verschillende fasen een landschapspark van gemaakt met afwisselend parkachtig en bosachtig karakter. Er zijn allerlei verrassingen te vinden: driewegbruggetje, ijskelder, kluizenarij, een zeer hoge heuvel met grote theekoepel bij een ruim hertenkamp. Vooral de vijverpartij is fascinerend.

Veenklooster

Een rustig dorp met Volgelsangstate, Het Lytse Slot en de Museumboerderij en dezelfde 39 huizen die er voor de oorlog stonden, .... ze staan er nog.

Er is een café om even aan te steken en in het bos kan mooi gewandeld worden.

De weg van Veenklosster naar Oudwoude, waarover wij lopend naar school gingen is er nog met aan beide kanten de bomen die ons dagelijks hebben zien lopen.

Ik woonde in Veenklooster en Zwagerveen van 1938 tot 1948 met veel plezier al was het ook oorlog.

Op Simmer2000 ben ik op de reunie geweest en er was niets veranderd.

Met hartelijke groeten van een Friezin om utens. Klaasje Hessels

Veenklooster

Het is zondagmorgen, hartje zomer. Een dag met schitterend weer, met heel weinig wind en een gematigde temperatuur. Mijn vrouw en ik vinden het een mooie dag om er eens vroeg op uit te gaan. De keus waarheen is gauw gemaakt. Twintig minuten later parkeren we de auto onder een paar machtige beuken en gaan langs 'het grote slot' het bos van Veenklooster in. Het is er heerlijk rustig. Het enige wat er valt te horen zijn een paar vogels en, heel in de verte, het ijle klokgelui van het oude kerkje van Oudwoude.

Als we vijftig meter verder zijn, is ook dat verstomd en hebben alleen de vogels het voor het zeggen. We lopen heel voorzichtig door en hebben een beetje het gevoel indringers te zijn. Aangekomen bij de grote vijver blijven we een tijd roerloos staan luisteren en maak ik, onopgemerkt door mijn vrouw, mijn eerste foto van haar en het nauwelijks rimpelende water van de vijver met een paar eenden en waterlelies. Het bos is als een roerloos decor.

Aangekomen bij het hertenkamp eten we de meegenomen appels. Het afval is voor de herten. Rond het hele kamp staat een oeroud gesmeed hekwerk, dat hier en daar provisorisch is gerepareerd. Binnen en buiten het hek zorgen eeuwenoude eiken voor de nodige schaduw. Op de achtergrond zorgt 'de berg' met er bovenop het tuinhuisje, voor een perfecte afsluiting.

Het bos zelf wordt heel summier onderhouden. De begroeide paden worden alleen op de natte plekken met een beetje zand onopvallend geholpen bewandelbaar te blijven. Daardoor lijkt het of de tijd hier al eeuwen heeft stilgestaan.

It Lytse Slot

Ten westen van Fogelsanghstate staat nog een opvallend bepleisterd pand, Villa Nova, ook wel It Lytse slot genoemd. Het is gebouwd in 1870 in neo-classicistische stijl door architect Jacob Izaäks Douma uit Leeuwarden. De opdrachtgever was Hector Livius baron van Heemstra, bewoner van Fogelsanghstate, die het huis voor zijn moeder Anna Adriana van Halteren liet bouwen. Deze architect voerde meer opdrachten voor de Heemstra’s uit.
De statige gevel met twee bouwlagen is vijf ramen breed. Boven de ingangspartij met portiek in het midden bevindt zich een balkon. De kroonlijst maakt in het midden een knik en vormt zo een fronton. Achter het hoofdgebouw bevindt zich een lagere uitbouw. De garage ernaast is uit 1935. De laatste adellijke bewoonster, Catharina van Welderen baronesse Rengers, overleed in 1985. Daarna werd het pand verkocht.
De tuin, met kronkelende paden en een theekoepeltje, werd in 1871 door Gerrit Vlaskamp aangelegd en de beplanting is door de bekende firma A. Bosgra te Burgum geleverd. Vlaskamp legde vele tuinen in de provincie aan.
De tuin is te bezichtigen en in It Lytse Slot zelf worden exposities gehouden..

Martenahuis

Het monumentale gebouw met een L-vormige plattegrond en een traptoren dateert van omstreeks 1506. De brede gevel, opgemetseld van lagen rode en gele steen en voorzien van kruisvensters, valt op in het straatbeeld. In de westgevel is een steen met het wapen van de hertog van Saksen uit 1498 aangebracht. In de traptoren aan de tuinzijde bevinden zich oude alliantiewapens van de hoofdelingenfamilies Cammingha en Hottinga.
De eerste eigenaar was de rijke hoofdeling Hessel van Martena, aanvoerder van de Schieringers, de aanhangers van de Saksische hertog. Een andere bekende bewoner was Frederik Vervou, hofmeester van de Friese stadhouder Willem Lodewijk. Tot 1695 bewoonden zijn adellijke nazaten het huis. Toen werd Suffridus Westerhuijs, burgemeester van Franeker, eigenaar.
In de negentiende eeuw waren verschillende leden van de familie Telting eigenaar. De bekendste telg was dr. Albartus Telting, vanaf 1832 secretaris van Franeker. Hij liet het huis volgens de toenmalige mode moderniseren en van grote empire ramen voorzien. Deze ingreep is tijdens de restauratie van 1969 ongedaan gemaakt. In 1895 verkochten zijn erfgenamen het Martenahuis aan het gemeentebestuur van Franekeradeel. Het gebouw was tot 2005 als gemeentehuis in gebruik.
Na een grondige restauratie werd er het Museum Martena met interessante stijlkamers gevestigd. Het gebouw is rijk aan authentieke bouwonderdelen zoals de stinskelder, de traptoren en de oude kapconstructie. De door tuinarchitect L.P. Roodbaard omstreeks 1824 ontworpen tuin is sinds 1895 openbaar wandelpark en heeft een rijke stinzenflora.