Aldskoat
Streekdoarp dat yn de lette Midsieuwen ûntstien is en ieuwenlang it haadplak fan Skoatterlân west hat. De buert ûntwikkele him yn it earstoan west-east by de Schoterlandseweg lâns, frij ticht by de Tsjonger dêr’t in passaazjemooglikheid wie. Dy is yn de Tachtichjierrige Oarloch fersterke mei in skâns, de Schoterschans, dy’t yn it rampjier 1672 noch in kear fernijd is.
Yn de 18e ieu wie Aldskoat in favoryt oarde foar de elite om bûtens, sa as Herema en Jagtlust, oan te lizzen. De measten waarden stichte yn it letter selsstannich wurden Oranjewâld, yn de 18e ieu noch Schoterwoud neamd. De yn 1828 oanleine ryksstrjitwei fan Ljouwert nei Swol joech it doarp in sterke ympuls en groeide it ek oan wjerskanten fan dy wei út ta in krúsdoarp. Nei de oarloch hat it doarp súdlik fan de tsjerke in eigen útwreiding krigen. Dêrnei is de rykswei wat yn eastlike rjochting ferpleatst wêrtroch’t de doarpskearn fan de eastlike streek ôfsnien is. Wilens wie it plak Hearrenfean yn súdlike rjochting sa sterk groeid dat it part fan Aldskoat as selsstannich doarp opslokt waard troch de grutte buorman en waard it Hearrenfean-Súd. Dat proses is fersterke doe’t koartlyn de dyk ta autosneldyk omboud is. Allinne de streek eastlik fan de sneldyk wurdt noch as Aldskoat beskôge.
De tsjerke stiet op in frijwat heech tsjerkhôf en datearret út 1752. Se is in sealtsjerke mei in trijekantich sletten koar, troch lisenen yndielde gevels en in sawat sletten foargevel mei klaustikken. Op de gevel stiet in houten tuorke mei in ynsnuorre spits. Oan de Wolvegaasterweg en Schoterlandseweg, it âlde krúspunt fan wegen, stiet noch in tal represintative wenningen en oare gebouwen út ein 19e en begjin 20e ieu, sa as in wyt bepleistere, eardere herberch. Oan de oare kant fan de sneldyk strekt him de Julia Jan Woutersstichting út, in breed gebou yn neorenêssânse- styl dat yn 1901 it âlde Veenwijk ferfong en oarspronklik bedoeld wie foar dames op jierren.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
