De Fochtel
Fochtel is in lang, tige ekstinsyf beboud streekdoarp tusken Easterwâlde en it Fochteloërfean, ien fan de grutste heechfeangebieten fan it lân. De Tegenwoordige Staat van Friesland melde yn 1788: “t oostelijkste Dorp der Grieteny ligt aan de hooge Veenen, waar tegen een dyk, de Leydyk genaamd, is gemaakt om het afloopende water te keeren, dewyl hetzelve anders, vooral in den Winter, niet alleen de Bouwakkers, maar ook ‘t geheele Dorp zou overstroomen.” Op de gritenijkaart út 1849 yn de atlas fan Eekhoff binne noch stikken fan dizze Leidyk yntekene.
Hoe âld it fjouwer kilometer lange doarp krekt is, falt net te sizzen. Yn it suden binne, krekt foar de oarloch, troch amateurargeolooch H.J. Popping oan de râne fan it fean spoaren ûntdutsen fan in preehistoaryske delsetting. By fierder ûndersyk troch argeolooch Van Giffen koe fêststeld wurde dat de delsetting út ûngefear it jier 400 datearje moast en dat it bestie út in groep buorkerijen mei spikers. De streek wie troch it iderkear mear opkommende fean lange tiid net te bewenjen en in skoft letter ha har hjir wer boeren te wenjen set. Yn 1955 binne der troch de provinsjes Fryslân en Drinte plannen makke om it heechfean ôf te graven, mar yn 1961 beslute it regear om dizze ûntginnings te staken. It 1700 ha. grutte, diels noch libjende Fochteloërfean, sa te sizzen dat der noch altyd fean foarme wurdt, waard natuergebiet dat beheard wurdt troch de Vereniging Natuurmonumenten. It tsjingean fan it útdroegjen fan it fean is hjirby de grutste opjefte.
Yn Fochtel hat oan it Zuideinde in tsjerke sûnder toer stien, mar dy is yn 1837 sloopt; dit is te sjen oan it tige fersoarge tsjerkhôf en de dûbele klokkestoel. Mooglik datearje de twa klokken noch út de 14e ieu. Yn 1918 is even fierderop in herfoarme kapel boud.
Gâns noardeastliker is yn 1895 in suvelfabryk oprjochte, dy‘t yn 1907 fusearre mei it fabryk yn Easterwâlde. Yn Fochtel wienen de kampen Oranje en Ybehaer foar Molukkers ynrjochte. Fan de kampen binne allinne noch de terreinen waar te nimmen.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
