Wytgaard
Wytgaard is in streekdoarp oan de Hegedyk, de âlde dyk fan de Middelsee. It is nei de herfoarming yn de rin fan de 17e ieu stadichoan as delsetting groeid, as enklave fan minsken út de omjouwing dy’t it âlde roomske geloof trou bleaun binne. Wytgaard wie oarspronklik in buorskip fan Wurdum, it belangrykste doarp út it súdlikste part fan de gritenij Ljouwerteradiel. Yn de Tegenwoordige Staat van Friesland út 1786 wurdt it sa beskreaun: ‘De buurte Wytgaard, behoorende onder de Parochie van Wirdum, is een aanmerkelyke dubbele regel huizen, gelegen aan den breeden rydweg naar Leeuwarden, weleer de oostelyke zeedyk der Middelzee.’
Dizze dûbele buert oan de dyk dy’t yn 1827 ta ryksstrjitwei ferbettere waard, bestiet noch altyd as kearn fan it doarp. Dan stiet der fan âlds noch wat bebouwing oan de Púndyk, de âlde dyk nei Wurdum.
Even noardlik fan de krusing waard yn 1870 in neogoatyske tsjerke boud, de Onze Lieve Vrouw ten hemelopneming. It ûntwerp is fan de belangrykste arsjitekt fan dizze karakteristike triomfalistyske roomske styl: Petrus Cuypers. Yn de perioade fan algemiene fernijing is de monumintale tsjerke sloopt (1966). Westlik fan dizze streek waard in moderne, blokfoarmige tsjerke mei in toerpiloan del setten en dêr kaam om it gêrsplein fan de nije tsjerke wenningbou ta stân. Oan dy kant binne der yn de ôfrûne tsientallen jierren noch in stik as wat nije strjitten mei huzen boud. Wytgaard is in streekdoarp mei in nijbouwyk.
Yn de deunbije omjouwing fan it doarp binne in pear monumintale buorkerijen te finen. In jonge, in stjelp út 1923, is in ekspresjonistyske art dekostyl boud tusken de súdkant fan it doarp yn en de buert Baardbuorren. Fierder lizze der moaie buorkerijen om it doarp hinne. Oan de Fopma’s Reed in kop-hals-romp-pleats mei in foarhûs út 1760. Oan de Hegedyk in selde type út ûngefear 1840 en oan de Brédyk in stjelpbuorkerij út sawat 1830 mei in stúkadoare front: Oenemastate. Is Wytgaard oarspronklik in buert fan Wurdum, súdlik hat it doarp sels ek in buorskip: Baardbuorren.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
