Bezienswaardigheden in Tjerkwerd

Babuurstermolen bij Tjerkwerd

'Incroyable', riep ik een Franse bergbeklimmer toe toen we op bijna 4 kilometer hooqte oog in oog stonden met het dak van Europa. hoe mooi ook voor het oog, de sneeuwtoppen bezorgden me een lichte huivering en als een echte Fries verlangde ik naar het platteland, de'roots'van het Friese bestaan.

Terug in het Heitelân begeef ik me naar een plekje dat me dierbaar is. Het riet in de vaart van de Babuurstermolen bij Tjerkwerd ruist. Het smalle paadje begint bij een wit bruggetje en voert rechtstreeks naar de oude poldermolen die sinds mensenheugenis het waterschap Exmorra op peil houdt.

Al meer dan dertig jaar kom ik hier op de 'pôle' en ik beleefde de seizoenen met de molen in de hoofdrol. Regenachtige perioden dwongen de molenaars op hun post te blijven. Voor deze stoere kerels gold slechts één devies: de polder moest op peil. 'Malen bij nacht heeft de duivel bedacht.' Die spreuk legt getuigenis af van een vervlogen periode, want thans houdt een vrijwilliger het ambacht als hobby in ere. Als ik het molenerf betreed, wordt het water in een spattend spel van schuim en bruis door de 'ütskoat' naar de Friese boezem gemalen. In het huisje vond vroeger het molenaarsgezin onderdak. Stormen kwamen meedogenloos van zee en sneeuwjachten isoleerden hen van de buitenwereld, maar zwoele zomeravonden brachten in het ruime veld verkoeling. Het gaf hen het vrije gevoel als God in Frankrijk te leven.

Dan nadert een groepje toeristen dat de boodschap van de wenkende wieken heeft begrepen. In het 'polderhúske' zien ze een muurschildering waarop de ligging van de molen onder zeespiegelniveau angstwekkend duidelijk wordt verbeeld. 'Incroyable', hoor ik ze zeggen.

Hoofdschuddend haasten ze zich terug naar hun 'voiture', op weg naar veiliger hoogten. Inderdaad... incroyable. Niet te geloven.

De Petruskerk van Tjerkwerd dateert mogelijk uit de 14de eeuw, maar daar is niets meer van te zien. De diepe dagkanten van de vensters laten vermoeden dat onder de latere bekleding nog oud muurwerk zit. Er is tufsteen aangetroffen, waarschijnlijk hergebruikt materiaal. In 1641 is de bouwvallige kerk opgeknapt en drie traveeën ingekort, waarbij zowel tufsteen als kloostermoppen als sloopmateriaal restte. De kerk is later beklampt met bruine steen van klein formaat en de vijfzijdige koorsluiting gepleisterd. De westelijke gevel met de halfingebouwde toren kwam in 1888 tot stand naar ontwerp van architect Jan van Reenen. Daarvóór hadden de klokken in een klokkenstoel en in een dakruiter gehangen. De opmerkelijke kooringang is van vrij jong baksteenmateriaal maar heeft wel een romano-gotisch model.

De kerkruimte wordt gedekt door een houten tongewelf met trekbalken, consoles en muurstijlen. In 1725 is de kerk inwendig betimmerd met een lambrisering en voorzien van banken met snijwerk in de wangen. De preekstoel met klankbord binnen een doophek met balusters en festoenen heeft fraai gesneden bijbelse voorstellingen op de kuippanelen: Abrahams offerande en van Jacobs droom én verrassend ook een gelijkenis uit de bergrede: ‘U ziet de splinter in het oog van een ander, maar de balk in uw eigen oog ziet u niet …’ (Mattheus 7:3-5). De gelijkenis is er op realistische, geestige wijze weergegeven. De Cammingha-Heermabank ertegenover dateert al uit het begin van de 17de eeuw. Het kuifstuk op de overhuiving draagt de wapens van het echtpaar Heerma, de bewoners van het Waltaslot. Onder de orgelgalerij met een instrument van L. van Dam & Zn. uit 1851 staan de restanten van een monumentale tombe uit het einde van de 17de eeuw voor het puisant rijke echtpaar Watze Frans van Cammingha en Rixt van Donia. Het is tijdens de revolutie aan het begin van de Bataafse Republiek vernield en is nu in een restantencompositie van allerlei doodssymboliek te bewonderen met zelfs albasten onderdelen en bustes van het echtpaar in marmer.