Het stadje Monnickendam ontstond aan de de monding van een veenrivier aan het Almere, en ligt boven de Gouwzee. Tot in de dertiende eeuw stond het gebied onder invloed van het Friese Norbentijner klooster Mariëngaarde, die de dijk aanlegde waar de stad zijn naam aan te danken heeft. In het wapen van Monnickendam, dat in 1355 stadsrechten kreeg, is een met zilver beladen monnik te zien, op een azuurgroen terras. De zestiende- en zeventiende- eeuwse rijkdom van de stad kwam voort uit de uitstekende locatie - op de route van Zuiderzee, via Purmer Ee naar Alkmaar deden grote handelsschepen uit de Oostzeelanden Monnickendam aan. Monnickendam speelde een rol van betekenis in de Tachtigjarige Oorlog - onder leiding van burgemeester Admiraal Cornelis Dirkz werd de Spaanse vloot in de Slag op de Zuiderzee verslagen. Omdat de stad zich bij de Prinsgezinden en de reformatie aansloot, werd men beloond met een vaste zetel in de vergadering van de Staten van Holland in Den Haag.Tegenwoordig is er nog veel dat aan de handel van toen herinnert; de scheepswerven en visrokerijen rond de binnenhaven zijn zelfs nog in bedrijf. De Waegh roept de wekelijkse markt in herinnering, waar kaas gewogen en gekeurd wordt, en vroeger ook van hekserij betichte vrouwen.De haven van Monnickendam wordt heden voornamelijk gebruikt voor de pleziervaart en het toerisme. Aangezien enkele branden de middeleeuwse bebouwing van Monnickendam in de as legden, is het huidige stadsgezicht dat van de zeventiende en achttiende eeuw. Alleen de Speeltoren is afkomstig uit de veertiende eeuw, hoewel het een aantal keer is verbouwd. In 1596 worden vijftien klokken geïnstalleerd, die nog elk uur spelen. Het is daarmee het oudste carillon van Nederland. Nadat er eind jaren zeventig allerlei vondsten werden gedaan in de fundering van gesloopte panden in de oude kern, opende in 1981 het museum De Speeltoren, om deze bodemschatten tentoon te stellen. Tegenwoordig wonen in Monnickendam ongeveer 11.000 mensen.