Home

Je hebt twee soorten mensen. Mensen die ervan houden om op de bonnefooi een gebied of stad te verkennen en mensen die graag gebruik maken van een kaart. De eerste categorie mensen neemt op de koop toe dat ze mogelijk een attractie missen. De tweede categorie mensen accepteert dat ze zich constant moeten afvragen "zitten we nog op de route?". Ik behoor tot de eerste categorie.

In de buurt van Earnewâld ligt het natuurgebied de Alde Feanen. Het is een 4500 hectare groot laagveenmoeras. Het is één van de twintig Nationale Parken in Nederland. Een klein onderdeel ervan is "It Wikelslân". Hier zijn kris-kras twee wandelroutes uitgezet, een van 3 en een van 5 kilometer. Een uitgebreid netwerk van routebordjes getuigt ervan. Geschikt waterdicht schoeisel is een must.

Ik was er gisteren, het was heerlijk fris Novemberweer. Hoewel er redelijk wat auto's stonden bij de ingang van het gebied voelde het niet druk in het gebied. Zo nu en dan passeer je een paar medewandelaars. Highlights zijn de uitkijktoren en twee vogelkijkhutten. Je kunt ze bijna niet missen.

Wat opvalt is dat wandelaars stoppen bij bordjes of aandacht hebben voor hun Smartphone. "We moeten hier linksaf" hoor ik een oudere meneer zeggen tegen een oudere dame. Het stel volgt digitale instructies. Een ander stel dames geeft aan dat ze de bordjes negeren omdat het er gewoonweg teveel zijn. Een verliefd stel loopt aan de hand van een Smartphone voorovergebogen voorbij.

Een oude verweerde houten handwijzer met "Kuierpaad" staat aan het begin van de wandeling. Soortgelijke handwijzers staan bij de twee vogelkijkhutten. Er is een tijd geweest dat mensen hier genoeg aan hadden. Want om eerlijk te zijn, zo groot is het Wikelslân nu ook weer niet. De ingang is notabene ook nog eens de uitgang. Ik ben benieuwd of de oude verweerde handwijzers nog verder aan hun lot worden overgelaten en te zijner tijd opgeruimd in het belang van de vooruitgang.

In Zuidoost-Friesland vind je de Delleboersterheide. Onderdeel van een welhaast 1000 hectare groot natuurgebied onder beheer van It Fryske Gea. De Delleboersterheide leent zich perfect voor een zondagmiddagwandeling. Gisteren was mijn eerste bezoek.

Het was mooi zonnig najaarsweer. Hier en daar geen wolkje aan de lucht. Het parkeerterrein stond vol met auto's maar het gebied blijkt groot genoeg om bijna  niemand tegen te komen. Toevallig treffen we een vrijwilliger van It Fryske Gea, compleet met laarzen en verrekijker. Hij kent het gebied als zijn broekzak want heeft er zijn hele leven bij gewoond.

Hij heeft wetenschappers en natuurvorsers uit Wageningen zien komen en gaan, al dan niet met uit te zetten dassen en andere soorten levende have. Daarnaast groot materieel, vooral in de jaren tachtig in opdracht van onder andere gemeente en waterschap. Het had hier naar het schijnt nog veel mooier kunnen zijn. De waterhuishouding is in de jaren tachtig grondig aangetast. Hoogtes en dieptes met de grond gelijk gemaakt. Door het gebied loopt nog steeds de oorspronkelijke beek de Tsjonger maar deze wordt eigenlijk niet meer gevoed zoals voorheen. De huidige Tsjonger loopt kaarsrecht langs het gebied.

Als restant zijn een paar prachtige poelen achtergebleven. De Catspoele staat bekend als walhalla voor Libellen. Je zou er in het Libelleseizoen veertig soorten moeten kunnen ontdekken. Het informatiebord spreekt ook van de Witsnuitlibelle maar deze is al een hele tijd niet meer gespot.

Daarnaast is er een tweede langgerekte en ondiepe poel. We hebben geluk want prompt verschijnen tientallen pony's om te drinken. Het is een prachtig gezicht. Er drijft iets in het water. Het heeft iets weg van een krokodil. Even waan je je als deelnemer aan een safari in een ver en exotisch wildpark. Niets is minder waar. Je bent gewoon op de Delleboersterheide in Zuidoost-Friesland.

In Joure is het iedere derde donderdag in september Jouster Merke. Tenminste, als er niets tussenkomt zoals de Coronabeperkingen in 2021. Het is moeilijk voor te stellen dat de Jouster jaarmarkt gisteren dus voor de meer dan vijfhondervijftigste keer georganiseerd is. Bijna dertig jaar na de eerste Jouster Merke voer Columbus naar het westen op zoek naar Amerika. 

Joure zal op dat moment niet veel meer zijn gewest dan wat huizen en winkeltjes op een zandrug. Deze zandrug bepaalt de Noordwest-Zuidoost oriëntatie van Joure. De huidige kilometerlange Midstraat volgt deze lijn perfect. Sterker nog, het historische hart van Joure lag tussen het voormalige dorp Westermeer, de Jouster toer en het Tolhuis. Alledrie hebben ze de eeuwen doorstaan. De eerste is een eeuwenoude toren die teruggaat tot de Middeleeuwen en in verband wordt gebracht met tempeliers. De tweede ook imposant maar veel minder oud. Je mag ervan uitgaan dat de eerste Jouster merkes zich rond deze torens zich hebben  afgespeeld.

Tijdens de Merke had iedereen, ongeacht rang of stand een vrije dag. Het moet er wild aan toe zijn gegaan. Er zal een markt zijn geweest met vee en lokale producten, kaas, worst, gerookte paling, middeltjes en elixers. Daarnaast vermaak in allerlei soorten en maten. muziek, toneel, een draaiend rad, een kop van jut. Spelende kinderen met hoepels en tollen. Om nog maar te zwijgen van de genuttigde alcoholische dranken.

Als je goed oplet vind je veel hiervan terug tussen het geweld van de moderne tijd zoals t-shirts, zonnebrillen, knoflookpersen, wonderdoekjes, -sponzen en -zemen, en voetzalf die belooft je van je vermoeide voeten af te helpen.

Je ziet de paardenmarkt, een palingroker, lokale slagers met droge worst en spek, een klompenmaker, een draaiend rad, een trekharmonica. Pompoenen, oliebollen en poffertjes, een kunstenaar, een groenteboer. 

Maar toch, er ontbreekt iets belangrijks tijdens de 2022 editie van de Jouster Merke. Ieder jaar staat steevast tegenover het Tolhuis bij de Tolhuisbrug de kop van Jut. Deze keer niet. Ik vraag me af waarom. Hij moet er tenslotte honderden keren hebben gestaan. Tijd voor actie, zodat ook de kop van Jut er weer bij is op de derde donderdag in september 2023.

Het is herfst in Friesland. De bomen kleuren nog een paar weken rood, geel en bruin voordat ze definitief hun bladeren zullen laten vallen in afwachting van de winter. 

Het landschap van Friesland verandert mee. Waar je ook staat in de provincie, bijna overal zie je groepjes bomen en bossage's. Zelfs in het noordelijke kleigebied zoals Het Bildt of het gebied boven Dokkum. Deze gebieden staan bekend om hun weidse kilometerslange vergezichten. Hier vind je met bomen dichtbegroeide terpen en eeuwenoude dijklichamen.

Met het vallen van de bladeren onthullen veel van deze groene schakeringen aan de horizon hun geheim. Je ziet ineens dat ze een eeuwenoude middeleeuwse kerk, een klokkenstoel of een monumentale boerderij maandenlang aan het oog hebben onttrokken. Langzaam verschijnen de contouren die het Friese landschap tijdens de winter kenmerken.

Metaforen liggen voor het oprapen, een opengebarsten bolster die een glanzende kastanje aan het oog onttrekt. Het paarlemoer aan de binnenkant van een oesterschelp. 

Voor mij toont Friesland in de winter haar naakte schoonheid. Vandaar de titel van deze blog. Toeristen zijn er nu bijna niet meer in Friesland. Het lijkt een vooropgezet plan. "Je moet er tenslotte wel wat moeite voor doen om Friesland echt te leren kennen".

In Friesland vind je tientalen zogenaamde Roodbaard tuinen of parken. Deze parken en tuinen zijn ontworpen door de achttiende-eeuwse tuinarchitect Lucas Pieters Roodbaard (1782-1858).

Het zijn stuk voor stuk prachtige parken met waterpartijen en eeuwenoude meest inheemse bomen, vaak kastanjes, eiken en beuken. Ze completeren en omlijsten de vele states die Friesland rijk is. Staniastate in Oentsjerk, Heeremastate in Joure, Rinsmastate in Driezum en nog vele anderen.

De gemiddelde Fries kent het fenomeen van een zondagmiddagwandeling in een van deze parken want er is altijd wel een in de buurt. Als kind op de achterbank met de ouders of als jongverliefd stel meestal op de fiets. De bomen in de Roodbaard parken zijn al generaties lang de stille getuigen. Ze vertellen de verhalen van menig verliefdheid in de vorm van ingekerfde harten en initialen. Het zijn meestal de beukenbomen die aan deze gewoonte moesten geloven. De bast was glad en gewillig voor ieder mes.

Toch lijkt het gedaan met liefdesverklaringen in Roodbaard parken. Ik kan geen recente liefdesverklaringen vinden in park Heeremastate bij mij om de hoek. De oude zijn amper zichtbaar of leesbaar als vaag litteken van een oude wond.

Mensen worden nog steeds verliefd neem ik aan. Ook neem ik aan dat ze dit nog steeds van de daken willen schreeuwen. Rest me te verklaren waarom dit niet meer gebeurt via het "sociale medium" van een beukenboom in een Roodbaard park. 

Op 12 mei 1898 wordt  Meinte Ruurds Abma geboren in Hidaard. Zijn ouders Ruurd Taedes Abma en Hesseltje Brandsma verhuizen in 1905 naar Folsgare.  Op 11 mei 1922 trouwt hij met Akke Boschma, een dochter van Feike Boschma en Willemke Rollema. Hij wordt later boer op de “Blikken pleats” en geeft de boerderij de nieuwe naam Carpe Diem. Meinte Ruurds schrijft veel stukjes, het volgende verhaal is van zijn hand. Het verhaal is, zo veel mogelijk letterlijk, naar het Nederlands vertaald, de originele Friese tekst staat onder de Friese versie van de dorpscanon.

De verste herinnering aan paarden gaat terug naar Hidaard, waar ’s ochtends het paard voor de karnmolen liep. En dat bleef ook wel eens staan en dan kwam moeder door de deur van het karnvertrek en zei: krr, krr, en de zaak liep weer. In 1905 verhuisden wij naar Folsgare  en in 1907 werd de boerderij verbouwd. Toen kwam er weer een paard voor de karnmolen, maar nu ging het om de waterbak  (400 liter) op zolder vol te pompen.

Als jongen mocht je in de vakantie met het oudste paard er tussenin rijden bij het mesten, toen je wat ouder werd, kreeg je een wat schrikachtiger dier in handen, alles onder de voorwaarde “je mag niet zo jagen”. Met twee paarden voor de maaimachine werd al een wat groter blijk van vertrouwen gegeven. Als jongeman met een vriendin in de tilbury op hoogtijdagen naar Leeuwarden of naar Gaasterland waren hoogtepunten. Soldaat worden was er ook bij. “Waar wil je dienen?” werd ons bij de keuring gevraagd. “Bij de cavalerie”,  was het antwoord.

under construction

Anne Wytzes uit Folsgare kreeg voor moord op Jantie Feijtes en Stijntje Jans de zwaarste straf die begin 17e eeuw gegeven kon worden.

Hij werd geradbraakt!

Hier volgt het verhaal waarom hij deze straf kreeg uit Criminele sententies : Hof van Friesland 23-10-1717

Op zondag 30 augustus 1716 begaf Anne Wytzes, sinds enige tijd woonachtig op de Olde Galileën in Leeuwarden, zich naar de woning van Seerp Beerns en Jantie Feijtes te Goutum, met het doel daar te gaan stelen. Hij wist dat Seerp Beerns niet thuis was. De bovendeur was open en het kostte geen moeite om de onderdeur van de grendel te doen en zo door het portaaltje in de kamer te komen, waar de 70-jarige Jantie Feijtes in haar stoel zat.

De Tweede  Wereldoorlog is in Folsgeare relatief rustig verlopen.  De oorlogsjaren hebben echter wel  degelijk hun sporen achtergelaten, al is er niet veel over bekend. In dit venster zijn diverse wetenswaardigheden bij elkaar gebracht.

Het eerste dat bekend is, dateert al van voor het uitbreken van de oorlog.

Bij het verbouwen van de tweede school van Folsgeare komt een tekst tevoorschijn die op 13 september 1938 op een wand is geschreven. Hierin beschrijft timmerman Thomas Stallinga ( Tsjaerddyk 22) zijn bezorgdheid over het uitbreken van een nieuwe oorlog.

Hij heeft het goed voorzien. Na de inval van Duitsland in Polen verklaren Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk op 3 september 1939 nazi Duitsland de oorlog.  De Tweede Wereldoorlog is een feit.

De meeste verhalen uit de Tweede Wereldoorlog in Folsgare gaan over de vele onderduikers die in deze periode in het dorp een veilige verblijfplaats hadden.

Onder meer op Strûpenkeal hebben vele onderduikers een veilige schuilplaats gevonden.  Feike van de Velde woonde in de oorlog als kind op deze boerderij. Hij vertelt dat er soms wel zeven onderduikers op de boerderij woonden. In de tuin bij de familie stond een spiegel die gericht was op het pad vanuit het dorp naar de boerderij. Vanuit het huis was dan altijd te zien of er iemand aan kwam en wie. In het dorp hingen sommige mensen ook spiegels op aan de bomen. Zo konden ook zij in de gaten houden wie er aan kwam.

In april 1909 krijgt de afdeling Dronryp/Skingen toestemming voor het bouwen van een uitleenpunt, waar leden verpleegmateriaal konden lenen. Sinds 1956, toen de vereniging aan de Hearewei 30 een eigen kruisgebouw kreeg, opslagplek van materiaal voor het onderhoud van het kerkhof . Het is een van de weinige uitleenpunten uit begin 20e eeuw dat bewaard gebleven is. In 2021 werd het geheel gerestaureerd.

In 1875 wordt in Noord – Holland de eerste Kruisvereniging opgericht Op 15 oktober 1902 in Leeuwarden de Provinciale Friesche Vereeniging "Het Groene Kruis". Tien jaar is in vrijwel alle steden en dorpen in Friesland een plaatselijke kruisvereniging werkzaam. Ook in Dronrijp.

Het werk van de kruisverenigingen bestond uit het geven van voorlichting op het gebied van de hygiëne,  het bestrijden van epidemieën en volksziekten, het verplegen van zieken thuis en de zorg voor moeder en kind. Met het oog op de verpleging van zieken thuis worden uitleenpunten in het leven geroepen waar verpleegmateriaal kan worden geleend.

De Tsjerkebuorren is een van de oudere straten van Easterein. Toen het dorp nog geen straatnamen had, vormde dit deel een onderdeel van de ' Achterburen ' (zo werd het deel aan de oostkant van de kerk genoemd ). De Tsjerkebuorren begint bij nr 33 (de voormalige slachterij) en loopt op tot bij de eerdere pastorie nummer 1. De vaart liep ook door van het ene naar het andere punt. De huizen die aan de Tsjerkebuorren staan, stonden er nog niet toen de vaart er nog stroomde. Het was een keurig rijtje met op één plek (tussen de nummers 23 en 25) een ruimte waar voor de oorlog een huis is afgebroken.

Over de ophaalbrug kwam je voor WO II op de Tsjerkebuorren. Op de foto is duidelijk te zien dat de vaart vroeger is afgesloten. Het vlonder links vooraan werd het lijkvlonder genoemd. In een tijd dat het vervoer over land, vooral in herfst en winter, moeilijk was en er toch mensen buiten het dorp overledenden, werd het lijk met een bootje vervoerd en kwam hier aan wal.

De zuivelfabriek is gevestigd aan de Sibadawei nummer 1. De fabriek is in 1897 in bedrijf genomen. Op 19 december 1964 is de fabriek gesloten.

In het boek Easterein is de geschiedenis van de fabriek vastgelegd. (Zie venster) De schrijvers van het boek , Marten L. de Boer. Klaas Kooistra en Folkert K. Reitsma hebben met name veel direct betrokkenen in beeld gebracht. Eastereinders, want wonen en werken zocht men liefst dichtbij elkaar. Marten L.de Boer is de schrijver van dit hoofdstuk, dat voor de Nederlandstalige versie naar beste weten is overgezet.

In het pand zijn, anno 2020, een autobedrijf en mechanisatiebedrijf actief. In de bijbehorende directeurswoning woont de eigenaar van het autobedrijf.

Concoursen en festivals:

Vanaf het eerste bestaan van de korpsen worden er al concoursen en festivals georganiseerd. In de jaren twintig werden veel muziekconcoursen georganiseerd. Vele korpsen bestonden  25 jaar en dat moest gevierd worden, liefst met een concours. De concoursen hebben altijd een belangrijke plaats in het bestaan van Wilhelmina ingenomen. Tot 1967 vonden de concoursen buiten plaats. Maar de zomer met de toenemende vakanties was geen geschikte concourstijd meer. Vanaf 1968 worden de zomerconcoursen in november in de zaal gehouden.

( Jan Hiemstra) Bron: Wilhelmina 1898 - 1998 van M.L. de Boer