Bezienswaardigheden in Boer

Bouwstijl: Romaans
Datering: eind 12e eeuw
Restauratie: 2008

Ligging
In Boer staat het oudste nog bestaande stenen woonhuis van Fryslân. Het ligt aan de provinciale weg van Dongjum naar Berlikum en telt momenteel 19 woningen.

Exterieur
Tijdens de restauratie zijn er een groot aantal archeologische vondsten gedaan. Kerk en toren hebben een algehele bepleistering, waarachter de baksteen verscholen gaat. Het houten tongewelf in de kerk stamt uit 1570 en heeft doorhangende schenkels, versierd met een gesneden lijst. De trekbalken zijn van sleutelstukken voorzien. Ten westen van de kerk van Boer staat een van de oudste woonhuizen van Fryslân, de middeleeuwse pastoorswoning. De oude state van de familie Elgersma werd ruim honderd jaar geleden afgebroken. De sierlijke ingang van de state uit 1664 is behouden gebleven en omlijst nu de toegangsdeur van de kerk.

Interieur
Aan de zuidmuur is de ingangspartij geflankeerd door pilasters met festoenen en heeft een fronton met leeuwen uit 1664 dat afkomstig is van de afgebroken Elgersma State. In de kerk staan vier lijkbaren opgeslagen van het Fries Museum en een van de kerk zelf. Kolonel Ignatius van Kingma (begraven in Zweins) schonk in de zeventiende eeuw een eikenhouten kansel aan de kerk, een opmerkelijke gift voor iemand die zelf katholiek was. In de toren hangt een door Willem Wegewart uit Deventer gegoten luidklok uit 1561.

Huidig gebruik
De kerk wordt sinds de restauratie in 2008 beheerd door een actieve Plaatselijke Commissie, die onder meer concerten organiseert, maar die de kerk ook verhuurt voor (familie)bijeenkomsten. Regelmatig worden groepen pelgrims verwelkomd die het eerste deel van het Jabikspaad lopen tussen Zwarte Haan en Franeker. In september maakt de kerk van Boer onderdeel uit van de kunstroute van Facit, de Franeker vereniging van kunstenaars.

De kerk van Boer is in de vroege 12de eeuw op een terp verrezen. Zij is in romaanse vormen van grote, gemêleerd gele en rode kloostermoppen gebouwd. Kerk en toren zijn in de 19de eeuw geheel geblokt gepleisterd, maar geleidelijk zijn er stukken pleister los gaan laten waardoor fragmenten muurwerk in het zicht kwamen. Het koor heeft een eigenaardige sluiting die wel als romaans halfrond wordt gezien, maar vaker als vijfzijdig gotisch. De kern is vrij zeker romaans met een halfronde hoofdvorm. In de 15de of 16de eeuw is hieromheen met zware lisenen en gemetselde togen een soort korset gebouwd.

Het vijfzijdige effect wordt versterkt door steunberen. In de muren staan brede rondboogvensters met ijzeren roeden uit de tijd waarin de kerk werd gepleisterd. In de westelijke travee van de zuidmuur staat de ingang met een poortje uit 1664, afkomstig van Elgersmastate die in de nabijheid stond. Het bestaat uit pilasters met festoenen met bloemen, schelpen en vruchten. Op de kroonlijst staan twee wapenhoudende leeuwen. In het met een pijnappel bekroonde fronton zitten kwabornament en de initialen IVK, waarschijnlijk Ignatius van Kingma, die op Kingmastate in Zweins woonde. Hij heeft een band met Boer gehad, want zijn naam staat ook op de preekstoel vermeld. De eveneens bepleisterde toren is opgetrokken van rode baksteen van een kleiner formaat en zal in de 16de eeuw zijn verrezen. In de westgevel staat een rondboogvenster en bovenin heeft elke zijde twee rondbogige galmgaten, maar verder is de toren gesloten.

Inwendig is de kerkruimte met een houten gewelf uit de 17de eeuw gedekt. De ribben en randen zijn versierd met eierlijsten. In het koor staat een bijzondere preekstoel met doophek en klankbord. Hij heeft op de hoeken getorste zuilen en met kwabornament en loofwerk versierde panelen en het meubel zal uit de jaren 60 van de 17de eeuw stammen. Op het voorpaneel heeft Ignatius van Kingma zijn naam achtergelaten. Op de westgalerij met een afscheidingswand uit het derde kwart van de 17de eeuw staat een kabinetorgel. De kerk is eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.