Voor velen is Harlingen de mooiste van de Friese elf steden. Over smaak valt natuurlijk niet te twisten, maar de stad van de "Ouwe Seunen" heeft in elk geval iets wat de andere tien niet hebben: de unieke sfeer van een havenstad. Tijdens het watersportseizoen is Harlingen een levendige, bruisende stad. Maar ook in de winter zorgen de verschillende havens voor "leven in de brouwerij".

De eerste haven werd al rond 1500 aangelegd. Dankzij de bloeiende handel en zeevaart groeide de stad in de tweede helft van de zestiende eeuw explosief. Toen de Friese Admiraliteit in 1645 van Dokkum naar Harlingen werd verplaatst, werd de stad ook nog eens marinehaven.

Het rijke verleden is af te lezen aan de ruim 500 (!) monumenten die de stad kent. In één daarvan, het Hannemahuis, is het gemeentemuseum gevestigd, waar de geschiedenis van de stad op een boeiende manier tot leven komt. U kunt hier verschillende stadswandelingen krijgen. Een ander interessant museum is het Harlinger Aardewerkmuseum aan de Zoutsloot. Dit schilderachtige grachtje is ’s winters het prachtige decor voor een kerstmarkt die is uitgegroeid is tot één van de meest originele en sfeervolle van Nederland. Twee andere jaarlijkse evenementen die een bezoekje waard zijn, zijn het zogenaamde "Lanenkaatsen" (derde week van juni) en de Harlinger-visserijdagen (eind augustus). Kunstliefhebbers verwijzen wij graag naar "Kunst aan de kust".

Het contrast tussen het levendige Harlingen en het "achterland" is groot. De rust en stilte in het westelijk deel van de "Bouhoeke", het akkerbouwgebied ten noorden van de lijn Harlingen Leeuwarden, wordt alleen zo nu en dan verstoord wordt door het geluid van landbouwmachines. Gedurende de eerste drie decennia van de twintigste eeuw was ook regelmatig nog een stoomtrein te horen: door het gebied liep de spoorlijn Stiens-Harlingen van de Noord Friesche Lokaalspoorweg Maatschappij. De Staatsspoorwegen hadden in 1863 al de lijn Harlingen-Leeuwarden geopend, de eerste spoorlijn van Friesland.

De namen van alle dorpen in deze regio eindigen op -um, dat afgeleid is van het Germaanse heem, dat ’woonplaats’ betekent en in het Fries nog overgeleverd is in het woord hiem (= erf). In dit gebied, dat tot ver na het begin van de jaartelling niet beschermd was tegen de zee, lagen die woonplaatsen noodgedwongen op kunstmatige verhogingen in het kwelderlandschap: terpen. Die woonheuvels werden vaak opgeworpen op al bestaande natuurlijke verhogingen in het landschap, de kwelderwallen. Een beroemde terp is die van Wijnaldum. Hier zijn in het verleden bijzondere archeologische vondsten gedaan. Een bezoekje aan het archeologisch steunpunt is zeer de moeite waard.

Vanaf ongeveer het jaar 1000 werd begonnen met de aanleg van dijken. Eén daarvan is de Slachtedyk, die ruim 42 kilometer lang is. In 2000 was de dijk voor het eerst het parcours voor de Slachtemarathon, die sindsdien eens in de vier jaar georganiseerd wordt. Maar u hoeft niet tot de volgende editite te wachten: de dijk is vrij toegankelijk. En als u op eigen houtje op pad gaat, ervaart u het prachtige landschap, de rust en de stilte des te meer! En natuurlijk mag u dan ook best een klein stukje van het traject lopen...

Ook de huidige zeedijk heeft op velen een onweerstaanbare aantrekkingskracht. Bij mooi weer is het uitzicht over het Wad én het land werkelijk magistraal! En bij ’ruig’ weer, wanneer de functie van de dijk voelbaar en zichtbaar is, kun je er heerlijk ’uitwaaien’. Aan de binnenkant van de dijk liggen hier en daar zogenaamde ’dyksputten’, die samen natuurgebied De Bjirmen vormen.

De ontstaansgeschiedenis van het gebied wordt op een heldere en beeldende manier uit de doeken gedaan op de dorpssite van Sexbierum. Maar niet voordat eerst even ingegaan is op de intrigerende naam van het dorp... Door de aanwezigheid van nogal wat monumentale boerderijen en statige woningen van notabelen en renteniers ademen Sexbierum en het naastgelegen Pietersbierum een zekere grandeur. Het zal duidelijk zijn: Harlingen is meer dan alleen de plaats waar de boot naar Vlieland of Terschelling vertrekt en aankomt en de omgeving zal u aangenaam verrassen. Neem eens een paar dagen de tijd om de monumentale, gezellige stad en de schitterende, rustgevende omgeving te verkennen. Een drietal unieke overnachtingsmogelijkheden zorgen daarbij voor het ’ultieme havengevoel’. U kunt als u wilt slapen in een havenkraan, een vuurtoren of een reddingsboot. Wat wil je nog meer.

De Scheiding (in het Fries ’Skieding’) is de toepasselijke naam van de weg die van Surhuisterveen naar het zuiden loopt. Die weg vormt namelijk de provinciegrens tussen Groningen en Friesland. Het landschap aan weerskanten is het resultaat van veen- en heideontginningen. Het dichte patroon van kleine weggetjes, de grote hoeveelheid verspreide bebouwing langs die weggetjes en de typerende houtwallen en elzensingels geven het gebied een kleinschalig, besloten karakter. De kavels zijn over het algemeen langgerekt; alleen rond de heidedorpen Boelenslaan en Houtigehage is de verkaveling meer blokvormig.

De dorpen in het gebied zijn relatief jong en hebben door hun ontstaansgeschiedenis als ontginningsdorpen vaak geen duidelijk herkenbare kern. Ook Drachten, inmiddels uitgegroeid tot de tweede stad van Friesland, bestond tot ver in de zeventiende eeuw nog niet als kern. De aanzet voor de groei werd gevormd door het contract dat de Drachtster Compagnons in 1641 sloten om het hoogveen ten noorden en oosten van het huidige centrum van de stad te ontgraven.

Dat het hier om een grensgebied gaat, blijkt onder meer uit het feit dat een groot deel van de inwoners van het (Groninger) dorp Opende Friestalig is. Behalve in cultureel opzicht lopen beide provincies ook landschappelijk gezien ’in elkaar over’. Dat geldt ook voor het grensgebied ten zuiden van de A7. Daar liggen onder meer Frieschepalen en De Wilp, dorpen waarvan de ’uitlopers’ in de buurprovincie liggen.

Het gebied rond de Skieding biedt een vriendelijk, karakteristiek en afwisslend landschap. Het leent zich bij uitstek om per fiets of te voet te verkennen. Bij mooi weer is Strandheem een prachtige bestemming: een recreatieplas waar u kunt zwemmen, surfen en op het strand kunt liggen. En wilt u een dagje winkelen? Drachten ligt naast de deur!

Een intrigerende naam voor een intrigerend gebied in Friesland. Rond Pingjum ligt een prachtig, eeuwenoud landschap waar de langdurige strijd tegen de zee nog duidelijk zichtbaar is. "Pingjumer (Gulden) Halsband" is de naam van een stelsel van waterkeringen dat Pingjum in vroeger dagen beschermde tegen overstromingen. De landerijen land rond het dorp werden vroeger grotendeels omsloten door de Marne, een kronkelende zeearm die reikte tot aan Bolsward. Een groot deel van de "halsband" is bewaard gebleven of hersteld en vormt een mooie wandelroute.

Het gebied intrigeert ook om andere redenen. Hier ligt de bakermat van het Doopsgezinde geloof: de grondlegger daarvan, Menno Simons, werd in 1496 geboren in Witmarsum. Een andere beroemde zoon van de streek is Pier Gerlofs Donia alias Greate Pier, de legendarische Friese vrijheidsstrijder die 16 jaar eerder geboren werd in Kimswerd.

Blijkbaar is de streek net zo inspirerend als intrigerend: de dichtheid kunstenaars en galeries is er opvallend hoog.

Ten oosten en zuidoosten van Sneek ligt een prachtig, weids landschap met een paar verspreide terpdorpen en één van de Friese Elfsteden, IJlst. Het gebied vormt de overgang van het merengebied naar de voormalige Middelzee, een zeearm die Friesland vanuit het noorden diep binnendrong. Hier ligt een aantal zogenaamde "hempolders", die in de twaalfde en dertiende eeuw aangelegd werden. Ze waren nodig omdat het gebied na het dichtslibben van de Middelzee zijn water niet meer kwijt kon via natuurlijke afstroming.

De huidige, kronkelende weg van Westhem, via IJlst naar Sneek volgt het tracé van de oude Hemdijk. De zuidelijke oever van de Middelzee lag wat verder naar het noorden en liep van Westhem naar het noordoosten, oostelijk om Folsgare, westelijk om Tjalhuizum en noordelijk om Tirns.

U kunt dit mooie en interessante gebied uitstekend per fiets verkennen. Of natuurlijk vanaf het water. IJlst is via de Wijde Wijmerts en de Geeuw verbonden met het Friese Merengebied. En in noordwestelijke richting loopt de Bolswardervaart die (net als de Geeuw) onderdeel is van de Middelseeroute.

Het gebied ten zuiden van Dokkum staat bekend als de Dokkumer Wâlden (wâlden = wouden). Hier ligt een zandrug waarop zich in de loop van de eeuwen een bijzonder landschap heeft ontwikkeld. Kenmerkend zijn de elzensingels die de afscheiding vormen tussen de percelen. Het weidse, open landschap van het zeekleigebied ten noorden van Dokkum maakt hier plaats voor een halfgesloten, zogenaamd coulissenlandschap.

De afwisseling tussen open stukken, boomsingels en kleine stukjes bos geeft het gebied een geheel eigen charme. Niet voor niets maakt het deel uit van het Nationaal Landschap ’De Noordelijke Friese Wouden’.

Op de hoger gelegen zandrug was al rond 4000 voor Christus sprake van bewoning. Door stijging van de zeespiegel veranderde het gebied in de loop van de eeuwen echter in een ontoegankelijk hoogveengebied. Vanaf ongeveer het jaar 1100 werd dat vanuit het noordelijk kleigebied ontgonnen. Dwars op de noord-zuidgerichte verkaveling ontstond zo op de oorspronkelijke zandrug een reeks dorpen: Driesum, Wouterswoude, Dantumawoude, Murmerwoude, Akkerwoude en Rinsumageest. De voorlaatste drie zijn in 1971 samengevoegd tot Damwoude. ’Dam’ is daarbij niets anders dan de eerste letters van de drie oorspronkelijke dorpen in een leesbare volgorde.

De Dokkumer Wâlden vormen een paradijs voor iedereen die houdt van rust, natuur en landschapsschoon. Niettemin zijn alle voorzieningen voor een aangenaam verblijf aanwezig. Ook in cultuurhistorisch opzicht heeft het gebied het nodige te bieden: kerken, molens, het nabijgelegen vestingstadje Dokkum, Cihoreimuseum De Sûkerei etc. De Dokkumer Wâlden lenen zich bij uitstek om per fiets of te voet verkend te worden. Kanoliefhebbers kunnen terecht op de Valomstervaart, die de zuidelijke grens van het gebied vormt en toegang biedt tot het veengebied ten westen van de De Dokkumer Wâlden.

Bijzondere aandacht verdient het gebied tussen Broeksterwâld en Feanwâlden. De laatste jaren is hier veel energie gestoken in de ontwikkeling van het natuurgebied De Houtwiel. Het is een drassig veengebied met hier en daar kleinere en grotere plassen. Het is een ideaal gebied voor insecten zoals libelles en vlinders en daarnaast voor water- en weidevogels. Het fiets- en wandelpad van Feanwâlden naar Broeksterwâld is een aanrader!

Het zuidwestelijke puntje van het vasteland van Friesland is een intrigerende regio. Met de auto is het een uithoek waar je niet snel komt. En het boemeltje Sneek - Stavoren vervoert ook geen grote drommen mensen. Het is dan ook een prachtig, verstild gebied. De weldadige rust van tegenwoordig staat in schril contrast met het roerige en bedrijvige verleden.

Al in 991 werd Stavoren geplunderd door de Noormannen. Blijkbaar was het in die tijd al een welvarende, rijke stad. Dankzij de strategische ligging aan de Zuiderzee was Stavoren in de dertiende eeuw zelfs uitgegroeid tot de belangrijkste stad van Friesland. Toen de Hollandse graaf Willem IV in 1345 Stavoren wilde veroveren, liet hij een deel van zijn vloot ten noorden van de stad landen. De rest van het leger landde bij Laaksum en zou via Warns naar Stavoren oprukken. De veldslag die daarop volgde, is later beroemd geworden als de Slag bij Warns, die eindigde in een jammerlijke nederlaag voor de Hollanders en de dood van graaf Willem. De weg van Scharl naar Warns, waarlangs de Hollandse ridders hun ondergang tegemoet gingen, heette tot ver in de twintigste eeuw nog ’de ferkearde wei’ (de verkeerde weg) en wordt in de volksmond nog steeds zo genoemd. Bij het monument op het Rode Klif, een zwerfkei met de tekst "Leaver dea as slaaf" (liever dood dan slaaf), wordt de slag ieder jaar op de laatste zaterdag van september herdacht.

Stavoren kende perioden van grote bloei, maar ook van neergang en verval. Dat is ook het onderwerp van de prachtige sage van Het Vrouwtje van Stavoren. Bij de oude haven staat een beeld van deze hooghartige, rijke weduwe die, zo wil het verhaal, het ontstaan van het Vrouwenzand op haar geweten heeft: een ondiepte voor de kust die de scheepvaart hinderde en zo de oorzaak zou zijn voor de neergang van het stadje.

Aan het begin van de negentiende eeuw was Stavoren niet veel meer dan een onbetekenend vissersdorp. Een nieuwe impuls was de spoorverbinding met Sneek (1885) en vooral de veerdienst op Enkhuizen die een jaar later van start ging. In 1888 vond een botsing plaats tussen de twee stoomraderboten "Friesland" en "Holland". Díe ’slag’ was voor Holland: de "Friesland" verdween jammerlijk in de golven. In 1899 werd de eerste van drie stoomponten in gebruik genomen waar treinwagons op konden worden gereden. In 1916, het topjaar, werden maar liefst 340.000 passagiers en 43.000 goederenwagons overgezet.

Tegenwoordig is Stavoren een sluimerend, prachtig IJsselmeerstadje dat vooral in de zomer tot leven komt dankzij het watersporttoerisme. Maar ook voor niet-bootjesmensen is het stadje een bezoek meer dan waard. Proef al wandelend de unieke sfeer. Stap eens binnen bij Atelier Basalt, Kunsthuis Stavoren of Galerie De Staverse Jol. Of neem een kijkje in Toankamer ’t Ponthûs. En wilt u toch het water op, maak dan met de huidige, toeristische veerdienst een oversteek naar Enkhuizen.

Ook Molkwerum en Warns waren vroeger, dankzij de handel en zeevaart, welvarende plaatsen. Vanwege de eilandjes waarop het gebouwd werd, stond Molkwerum lang bekend als het ’Friese Doolhof’ of ’Venetië van het Noorden’. Een andere bijnaam was ’Heksenhol’, waarmee gerefereerd werd aan de vrouwen van wie de mannen vaak lang op zee verbleven. Het dorp stond bekend om de handel in zwanenpekelvlees en had een eigen vertegenwoordiging in Amsterdam. Sinds 1916 wordt in het dorp de beroemde Molkwarder Koeke gemaakt, een specifiek Friese lekkernij. In de oorspronkelijke bakkerij is tegenwoordig een Oudheidkamer met theeschenkerij gevestigd.

Warns kent nog een aantal zogenaamde ’grootschipperwoningen’. Tegenwoordig zijn het vooral schippers van pleziervaartuigen die het dorp als thuishaven hebben. Er zijn verschillende toeristische overnachtingsmogelijkheden en een aantal ateliers en galerieën.

Behalve vanwege de rijke en roerige geschiedenis en de huidige toeristische faciliteiten is het gebied ook, en misschien wel vooral, een bezoek waard vanwege het prachtige landschap, de natuur en de rust. Het hooggelegen Rode Klif, het schilderachtige haventje van Laaksum, de laaggelegen Sudermarpolder, de voormalige zeedijk, de buitendijkse natuurgebieden Mokkebank en de "Bocht van Molkwar" en het weidse IJsselmeer, dat door de plaatselijke bevolking niet voor niks nog steeds ’de See’ (de zee) genoemd wordt Dat alles vormt het schitterende decor waarin u heerlijk kunt fietsen, wandelen of skeeleren.

Een uurtje met de boot, en je bent in een heel andere wereld. Dat is  het Friese Waddeneiland Schiermonnikoog. Het meest oostelijk gelegen (bewoonde) Nederlandse waddeneiland heeft sinds 1989 in zijn geheel de status van Nationaal Park. Een walhalla voor de natuurliefhebber dus. Maar ook voor de rustzoeker: auto's zijn niet toegestaan op het eiland, behalve voor de eilanders zelf. En kun je in het hoogseizoen bij het vertrek van Lauwersoog nog wel eens het idee hebben dat het druk wordt op het eiland, een half uurtje na aankomst heeft iedereen zich over het eiland verspreid.

Behalve de prachtige natuur en het afwisselende landschap heeft het eiland ook in cultuurhistorisch opzicht het nodige te bieden. In de Middeleeuwen was het eiland eigendom van de 'schiere' (grijze) monniken van het klooster Claercamp bij Dokkum. In de zestiende eeuw werd de provincie Friesland eigenaar van alle kloostergoederen en dus ook van het eiland. Vanwege geldgebrek verkocht de provincie het eiland in 1638. Niet veel later kwam Schiermonnikoog in handen van de familie Stachouwer, die zo'n 200 jaar eigenaar bleef.

De laatste privé-eigenaar was de adellijke Duitse familie Bernstorff, die het eiland in 1893 kocht. In 1945 werd het eiland na de tweede wereldoorlog als vijandelijk vermogen in beslag genomen en kwam het in handen van de Nederlandse Staat.

Met de bouw van het huidige dorp Schiermonnikoog, ook wel Oosterburen genoemd (en in het Schiermonnikoger dialect 'Aisterbun'), werd rond 1720 begonnen. Het dorp diende ter vervanging van het verder naar het westen gelegen dorp Westerburen (Wasterbun). Doordat het eiland langzaam maar zeker in oostelijke richting 'wandelt' verdween dat dorp langzamerhand in zee. Door toedoen van de familie Stachouwer kreeg het nieuwe dorp een zeer regelmatige opzet.

Eeuwenlang waren de zeevaart en visserij de belangrijkste bestaansmiddelen op Schiermonnikoog. Van 1872 tot 1934 was er op het eiland een zeevaartschool. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen veel eilanders terecht in de walvisvaart. De walviskaken in het dorp herinneren aan die periode. Tegenwoordig is het toerisme de belangrijkste inkomstenbron. De ongeveer 1000 inwoners verwelkomen ieder jaar zo'n 300.000 toeristen op het eiland, dat ze zelf liefkozend ook wel 'Lytje Pole' noemen (klein stukje grond, polletje).

Schiermonnikoog heeft nog een laatste onverwachte troef in handen die meewerkt aan de bekendheid van het mooie eiland. Het levert over het algemeen de eerste verkiezingsuitslag bij landelijke en gemeenteraadsverkiezingen.

Geheel in lijn met het karakter van het eiland zijn er veel georganiseerde activiteiten op Schiermonnikoog die een relatie hebben met natuur, flora en fauna. Onthaasten, wandelen, excursies, veel teveel om hier op te noemen. Voor een actueel overzicht gaat u het best naar de evenementenagenda van de VVV-Schiermonnikoog.  

Vlieland: een Fries waddeneiland met een 'Hollandse inslag'. Nadat het aanvankelijk toebehoorde aan de Friese Staten, is het eeuwenlang bestuurd door de Staten van Holland en later de provincie Noord Holland. Het eiland was daardoor lange tijd sterk gericht op Holland, en andersom.

Zo was er op het eiland een 'dependance' van de admiraliteit van Amsterdam (het huidige museum Trompshuys). En de post werd bijvoorbeeld bezorgd via het buureiland Texel. Door de relatie met het (rijke) Holland kwam het toerisme naar Vlieland al vroeg op gang. Al in 1906 werd op het eiland een VVV opgericht! De Hollandse invloed blijkt tenslotte uit het feit dat het oorspronkelijke dialect meer verwant is aan het Nederlands dan aan het Fries. In 1942 werd Vlieland (weer) bij Friesland gevoegd.

Ook landschappelijk gezien is Vlieland anders dan de overige Friese waddeneilanden. Zijn de oostelijk delen van Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog leeg, ruig en onbewoond, op Vlieland ligt juist aan de oostkant het enige dorp. Daar heeft zich ook het hoogste duin van de waddeneilanden gevormd: het bijna 40 meter hoge Vuurboetsduin, waar de vuurtoren op gebouwd is. Naarmate je verder naar het westen gaat, wordt het eiland leger, ruiger en onherbergzamer. De Vliehors (zie foto), het meest westelijke deel van het eiland, is een grote zandvlakte die voor een deel wordt gebruikt als militair oefenterrein. Ten noordwesten daarvan moeten in zee nog de resten liggen van het dorp West-Vlieland, dat in de achttiende eeuw definitief in de golven verdween.

Een ander verschil met de overige waddeneilanden is dat Vlieland vrijwel volledig bestaat uit duinen, bos en strand. Er is dan ook nauwelijks sprake (meer) van landbouw. Het enige vee op het eiland zijn geiten, Schotse Hooglanders en paarden, die vooral een functie hebben in het kader van het natuurbeheer.

Vlieland: anders dan de andere waddeneilanden. Maar in veel opzichten ook weer niet: de rust, de natuur, het licht, de zee, het strand, de duinen, de wolkenluchten, het onvermijdelijke vakantiegevoel...

ps. ben je benieuwd naar de vele activiteiten die georganiseerd worden op Vlieland kijk dan even op de evenementenkalender van VVV-Vlieland.

Het Friese Waddeneiland Terschelling is natuurlijk bekend vanwege Oerol, het theaterfestival dat sinds 1981 ieder jaar in juni plaatsvindt op het eiland. Het is uitgegroeid tot één van de grootste festivals voor straat- en locatietheater in Europa en trekt ieder jaar vele duizenden bezoekers. Maar Terschelling is meer dan alleen Oerol. Veel meer!

Het grootste van de Friese waddeneilanden biedt in elk jaargetijde alles voor een korter of langer verblijf. Het vakantiegevoel begint al bij het vertrek uit Harlingen. En dat gevoel groeit naarmate het silhouet van het eiland, met de eeuwenoude Brandaris, zich steeds scherper tegen de horizon begint af te tekenen.

De boot meert aan in het levendige West. Van daaruit loopt, via een groot aantal dorpen, gehuchten en buurtschappen, de weg die voor auto's de enige verbinding is met de rustige en ruige oostkant. Van oorsprong worden op het eiland maar liefst drie dialecten gesproken: het 'Westers' (of 'Westerschylgers') in West-Terschelling, het 'Midslands' (of 'Meslônzers') in Midsland en het 'Aasters' in de dorpen ten oosten daarvan.

Het eiland kent een grote diversiteit aan landschappen. Uitgestrekte stranden, beschutte bosgebieden, het steeds wisselende duinlandschap, de agrarische polder en het schilderachtige wad. Tachtig procent van het eiland bestaat uit natuur. De 'topper' op dat gebied is de Boschplaat, een uniek natuurgebied dat bestaat uit strandvlaktes, duinen en kwelders die door slenken doorsneden worden. Als één van weinige gebieden in Nederland heeft de Boschplaat al sinds 1970 het predikaat 'Europees Natuurreservaat'.

In de laaggelegen, vochtige duinvalleien, de zogenaamde 'plakken', groeit de cranberry. Deze uit Amerika afkomstige plant is op het eiland terecht gekomen nadat in 1845 een vat met bessen van de plant was aangespoeld. De cranberry wordt gebruikt bij het maken verschillende producten, waaronder jam, wijn en azijn.

Voor elk wat wils. Dat is Terschelling. Natuur, cultuur, cultuurhistorie, rust, vertier. Het noemen van een paar highlights zou de rest tekort doen. Dat doen we dus niet. Bovendien is veel leuker om het eiland zélf te ontdekken en je eigen, persoonlijke highlights te bepalen.

Nou vooruit, misschien toch goed om de goed gevulde evenementenagenda van VVV-Terschelling er even op na te slaan als je een bezoek aan Terschelling overweegt. 

Ameland, een van de vier Friese Waddeneilanden heeft zeer veel te bieden. Een prachtige natuurlijke omgeving waar je eindeloos kunt fietsen en wandelen. Maak eens een tocht naar Het Oerd of nog verder, De Hon, en ervaar de ruimte, de leegte en de stilte. Bezoek de dorpjes Nes (Ameland), Buren, Ballum en Hollum en proef de rijke historie en eigenzinnige Amelander cultuur. Beklim de vuurtoren van Hollum en geniet van het geweldige uitzicht. Of zoek het nóg hoger op en maak vanaf het vliegveld van Ballum een rondvlucht boven het eiland. Een parachute-sprong behoort ook tot de mogelijkheden. En met beide benen weer op de grond kun je vervolgens op de golfbaan een balletje slaan. Of je gaat kitesurfen, of paardrijden, of gewoon lekker op het strand liggen. Op Ameland hoef je je niet te vervelen!

De Amelanders zelf doen dat ook niet: er is geen eiland waar zoveel evenementen georganiseerd worden. Op cultureel gebied bijvoorbeeld: het Midzomerfeest, het Rôggefeest, Zydeco at Sea, de Horizontoer en de Amelander-Kunstmaand. Daarnaast mag Ameland zich met recht het sportiefste waddeneiland noemen. Ieder jaar is er een nationaal beachvolleybal-toernooi, een internationaal strandrugby-toernooi, de Advent-ure Run en de Tri Ambla, Nederlands mooiste cross-triatlon (in 2008 het officiële ETU Europees Kampioenschap!).

Ameland in een notedop: er gebeurt van alles, er kán van alles, maar er móet niks! Hoewel... Wat u eigenlijk niet mág missen, is de tewaterlating van de paardenreddingboot. Gemiddeld één keer per maand wordt gedemonstreerd hoe in vroeger dagen bij "schip in nood" de reddingboot door tien paarden over het strand en door de branding werd "gelanceerd". Een spectaculair gezicht!

Ooit, aan het eind van de negentiende eeuw, is het eiland door middel van een dam verbonden geweest met het vasteland. Maar de zee besliste destijds dat Ameland een eiland moest blijven: de dam verdween grotendeels in de golven. Het eerste deel vormde de basis voor de huidige veerdam bij Holwerd. Bij eb zijn de restanten van het overige deel nog zichtbaar.

In de twintigste eeuw zijn plannen gemaakt om Ameland door middel van twee dijken te verbinden met het vasteland en het gebied tussen die dijken in te polderen. Dit keer was het de mens zelf die besliste dat het eiland een eiland moest blijven. Gelukkig maar...

Voor heel veel bezoekers staat Friesland synoniem voor het waterrijke zuidwesten van de provincie. Aan dit prachtige gebied dankt Friesland zijn faam als watersportprovincie bij uitstek. En dat is niet verwonderlijk: een uitgebreid stelsel van meren, plassen, en vaarten, een keur aan gezellige watersportplaatsen en het IJsselmeer ’om de hoek’. Een paradijs voor watersporters! Vaak aangeduid met "Het Friese merengebied"

Maar Zuidwest-Friesland is veel meer dan alleen water. Ook zonder boot, kano of surfplank is het gebied zeer de moeite waard. Het prachtige, weidse merengebied laat zich ook prima fietsend, te voet of met de auto ontdekken. Geniet van de stilte, de natuur en de schitterende vergezichten.

Een heel andere sfeer treft u in Gaasterland: een glooiend landschap met een prachtige afwisseling van bossen, open gebieden en overgangen daartussen. Uniek voor Nederland zijn de kliffen die op sommige plaatsen tot wel tien meter boven het IJsselmeer uitsteken. Bij één daarvan, Het Rode Klif, vond in 1345 de beroemde Slag bij Warns plaats.

Behalve rust en ruimte, uitstekende watersportmogelijkheden, prachtige landschappen en mooie natuurgebieden kent Zuidwest-Friesland ook een rijke cultuurhistorie. U vindt hier maar liefst zes van de Elfsteden, ieder met zijn eigen charme: het bedrijvige Sneek, het verstilde IJlst, het unieke Sloten, het oude Stavoren, het bijzondere Hindeloopen en het eigenzinnige Workum.

Friesland is meer dan alleen meren, terpen, dijken en de Elfsteden, het is óók een gebied van veenontginningen, heidegebieden, bossen en beken. Samen vormen die het unieke landschap van Zuidoost-Friesland.

Hier gaat Friesland langzaam over in Drenthe en Overijssel. Landschappelijk, maar ook wat betreft de cultuurhistorie en de taal. Ten zuiden van de Tsjonger liggen ’de Stellingwerven’, die tot 1504 zelfstandig waren. Een deel van de bevolking spreekt er Stellingwerfs, een taal die meer verwant is aan het Drents, het Gronings en het Platduits dan aan het Fries.

Zuidoost-Friesland herbergt een aantal bekende toeristische plaatsen: Bakkeveen, Appelscha, het Drents Friese Wold, Noordwolde, Oldeberkoop, Beetsterzwaag en Oranjewoud. Daar vindt u prachtige bos- en heidegebieden, statige landhuizen, uitgebreide fiets- en wandelpaden, galleries, musea en attracties voor kinderen. Maar ook de minder bekende delen van het gebied zijn zeer de moeite waard. Neem bijvoorbeeld ’De Frije Wiken’, een schitterend en nog grotendeels onontdekt gebied tussen de Opsterlandse Compagnonsvaart en De Tsjonger. Net als in De Grote Veenpolder, ten westen van Wolvega, gaan cultuurhistorie en natuur hier bijna ongemerkt in elkaar over. De grootschalige turfwinning in beide gebieden heeft bovendien geleid tot een stelsel van vaarwegen, die tegenwoordig deel uitmaken van de Turfroute, een prachtige recreatieve vaarroute door Zuidoost-Friesland, Zuidwest-Drenthe en Noordwest-Overijssel.

Het noordoosten van Friesland is hét voorbeeld van wat Duitsers zo treffend een ’Geheimtipp’ noemen. Het gebied is nog grotendeels onontdekt, is zeer afwisselend en biedt voor elk wat wils. Wat wilt u nog meer!

Nergens in Friesland treft u een gebied met zoveel variatie in landschap en natuur: het unieke, halfopen landschap van de Noordelijke Friese Wouden (niet voor niets aangewezen als Nationaal Landschap) met aangrenzend Nationaal Park De Alde Feanen; het weidse terpengebied met zijn prachtige vergezichten; Nationaal Park Lauwersmeer; en ’om de hoek’ werelderfgoed Waddenzee en de eilanden Schiermonnikoog en Ameland.

Noordoost-Friesland is een gebied waar u nog echt rust en stilte kunt ervaren. Fietsend, wandelend, varend of gewoon lekker luierend. Geniet van de prachtige landschappen en unieke natuurgebieden. Proef de rijke cultuurhistorie, die onder meer getoond wordt in de 20 (!) kleinere en grotere musea in het gebied.

Maar het is niet alleen rust en stilte. Het gebied biedt ook volop activiteit voor jong en oud: zeilen, (kite)surfen, het grootste klimpark van Europa en vele gezellige en spectaculaire evenementen. En Dokkum, één van de beroemde Elfsteden, is vooral tijdens het toeristenseizoen een bruisend centrum. In een schitterende historische ambiance treft u er tal van mooie, leuke en verrassende winkels, gezellige terrasjes en sfeervolle restaurants.

Tussen Leeuwarden, Drachten, Heerenveen en Sneek, de vier grootste plaatsen van de provincie Friesland, ligt het kloppende hart van deze Nederlandse provincie. Het gebied wordt omsloten en doorsneden door een aantal snelwegen en spoorlijnen en het Prinses Margrietkanaal. Van hier uit hebt u heel Friesland, met al zijn afwisseling en variatie, onder handbereik.

Maar het gebied heeft ook van zich zelf ruim voldoende te bieden voor een korter of langer verblijf. Van oudsher speelt de watersport hier een belangrijke rol. Grou en Eernewoude waren de eerste echte watersportdorpen van de provincie en het Snekermeer is misschien wel het bekendste meer van Nederland. Drachten, Heerenveen en Leeuwarden richten zich tegenwoordig ook wel op de watersport, maar hebben veel meer ’in huis’. U treft er een uitgebreid winkelaanbod, musea, theaters, bioscopen, cafés, restaurants, etc. In Leeuwarden gaat dat bovendien gepaard met een prachtige historische ambiance.

Naast de drukte op en aan het water en de bedrijvige steden kent het gebied ook een heel ander gezicht. Buiten de grote (watersport)centra treft u een oase van rust, pittoreske dorpjes, een schitterend weids landschap en mooie natuurgebieden. Heel bijzonder is bijvoorbeeld het 500 hectare grote natuurgebied ten zuiden van Aldeboarn, De Deelen. Net als Nationaal Park De Âlde Feanen (ten zuiden van Eernewoude) is dit gebied ontstaan als gevolg van grootschalige turfwinning in vroeger tijden.

Het Waddengebied van Friesland is uniek in de wereld. Niet voor niks is het grootste deel door de UNESCO bestempeld als Werelderfgoed. Het landschap is na de laatste ijstijd, zo’n 7000 jaar geleden, ontstaan. In geologische termen is dat zeer jong. En nog steeds verandert het landschap, bijna terwijl je er naar kijkt.

Ook wat betreft de levende natuur zijn de Wadden uniek. Nergens ter wereld is sprake van een vergelijkbare rijkdom en variatie. Er leven maar liefst 10.000 verschillende planten en dieren. Vaste bewoners, maar ook heel veel bezoekers: 10 tot 12 miljoen trekvogels maken jaarlijks gebruik van het gebied.

Maar je kunt het waddengebied niet beschrijven zonder aandacht te hebben voor de Waddeneilanden Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog, stuk voor stuk parels van de Wadden. Zonder deze eilanden zou het Waddengebied niet kunnen bestaan. Het zou grotendeels wegspoelen. De eilanden vormen een snoer van natuurlijke waterbarriëres, hier en daar onderbroken door stroomgaten waar de Noordzee bij iedere eb en vloed haar sediment- en voedselrijke water doorheen laat stromen. In het Waddengebied zie je hoe eb en vloed door de millennia heen een geheel uniek landschap kunnen creëren.

Eigenlijk laat het Waddengebied zich niet in woorden vangen. Je moet het ter plekke ondergaan, beleven, opsnuiven en proeven. 

Goede wijn behoeft geen krans. Dat geldt eigenlijk ook voor Gaasterland, een uniek stukje Friesland maar ook een uniek stukje Nederland. Het licht glooiende landschap laat een ongekende variatie zien: weilanden, akkers, bos, heide, rietlanden, moeras, water, laaggelegen bedijkte polders en hooggelegen ’gaasten’ en kliffen. Eeuwen geleden al was het gebied ’tussen Mar en Klif’ (de Friese meren en de kliffen langs het IJsselmeer) in trek als woongebied voor de adel. En toen in de tweede helft van de negentiende eeuw heel langzaam het toerisme begon op te komen, was Gaasterland niet voor niks één van de eerste gebieden die daarvan profiteerden. Voor zeer velen heeft de gebiedsnaam een magische klank die herinneringen oproept aan de vakanties die men er doorgebracht heeft. De lange toeristische traditie betekent ook dat het gebied helemaal ingesteld is op het toerisme. Niettemin heeft Gaasterland zijn authenticiteit volledig weten te behouden.

Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en It Fryske Gea beheren in Gaasterland een groot aantal verschillende gebieden die vanwege hun natuurlijke en/of landschappelijke waarde bescherming verdienen: bossen, heidevelden, kliffen, polders en buitendijkse gebieden. Het zijn er te veel om op te noemen; en het noemen van een paar zou de overige gebieden tekort doen. Vandaar: kijkt u zelf maar eens op de sites van die organisaties en ontdek zo de grote verscheidenheid aan natuur en landschappen. Bent u eenmaal in het gebied, dan bevelen wij een bezoek aan het "streekinformatiecentrum Mar en Klif" van harte aan. Het centrum is gevestigd in het mooie brinkdorp Oudemirdum en biedt een schat aan informatie over de natuur, de geschiedenis en de cultuur van Gaasterland.

Het gebied laat zich op veel verschillende manieren ontdekken. Per fiets, wandelend, te paard, op de motor of in de auto; op "Route Zuidwest Friesland" kunt u aangeven wat u wilt en vervolgens kiezen uit routes die voldoen aan uw wensen. Speciaal voor fietsers is ook een knooppuntennetwerk ontwikkeld, op basis waarvan u uw eigen route kunt samenstellen.

Het schilderachtige riviertje de Luts, de Van Swinderenvaart, de Spokershoekvaart en de Rijstervaart zijn geschikt voor de kleine watersport. Gezamenlijk vormen ze het traject van de Elfstedentocht dat door Gaasterland voert en het Slotermeer en de Fluessen met elkaar verbindt. De route voert via een klein meertje dat ontstaan is door het afgraven van zand voor de aanleg van de N359. Tegenwoordig is het onderdeel van natuurgebied Wyldemerk, dat in 2007 werd uitgeroepen tot het eerste libellenreservaat van Nederland.

De rust van nu staat in schril contrast met de geschiedenis van de locatie, die ook de naam (’Wilde Markt’) verklaart. Het verhaal wil dat hier lang geleden jaarlijks een (wild) heidens feest werd gevierd ter afscheid van de zomer. Zéker is dat het later, tot het eind van de negentiende eeuw, de locatie vormde voor een jaarmarkt annex kermis, waar het er nogal eens wild aan toe ging... Van 1954 tot 1969 was er in het gebied een barakkenkamp voor islamitische Molukkers gevestigd. De daar gebouwde moskee was de tweede van Nederland. Ten zuidoosten van Wyldemerk ligt een prachtige, 9-holes natuurgolfbaan. Vanwege de speciale aandacht voor de natuur bij zowel de aanleg als het beheer heeft de baan als eerste in Europa een zogenaamd ’Groenlabel’ ontvangen.

Ook het spelen van boerengolf behoort tot de mogelijkheden, bijvoorbeeld bij IJsboerderij De Bûterkamp in Oudemirdum. Daar worden ook excursies georganiseerd en, de naam zegt het al, er wordt ambachtelijk ijs gemaakt én verkocht.

Een prachtig uitzicht over het Gaasterlandse landschap had u vanaf de luchtwachttoren die in de tijd van de Koude Oorlog gebouwd werd ten westen van Oudemirdum, op het hoogste punt van Gaasterland. In verband met de slechte staat is dit nu niet meer mogelijk!

Gewoon lekker op het strand liggen kan natuurlijk ook, bijvoorbeeld bij De Hege Gerzen. Hier is sinds kort ook een speeltuin voor de kleintjes aangelegd. Hiervoor werd een deel van de speelattributen van het bekende Sybrandy's Speelpark uit Rijs verplaatst naar De Hege Gerzen. Strand is er trouwens ook bij Mirns, het zogenaamde Mirnserklif. Hier kun je zwemmen maar een afgebakend deel wordt ook gebruikt voor kitesurfing. Het restaurant met ruim terras op het Mirnserklif is onlangs geheel vernieuwd. Ik durf te stellen dat Paviljoen 't Mar een van de mooiste locaties is om te dineren. Zeker als het mooi weer is en de zon haar laatste stralen van de dag over het IJsselmeer laat schijnen.

Een beschrijving van een gebied als Gaasterland is natuurlijk nooit compleet; daarvoor is er gewoon te veel te zien, te doen, te beleven en te ondergaan. Voor dat probleem is maar één oplossing: het gebied zélf gaan ontdekken! U bent van harte welkom.

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

De gemeente Dongeradeel heeft alles om de vakantieganger en dagrecreant op zijn wenken te bedienen. Met haar imposante waddenkust en uitgestrekte klei- en terpenlandschap heeft de gemeente de natuur- en landschapstoerist veel te bieden. In het uitgestrekte groene en blauwe landschap, met haar rijkdom aan vogelsoorten, komt een mens tot rust.

De toerist of recreant die van wat meer actie houdt, komt aan de westoever van het Lauwersmeer aan zijn trekken. Hier is het domein van de watersporters. Er wordt volop gesurft, gezeild, geroeid en gevaren. En ook gezwommen, zoals bij het strand van Oostmahorn. De haven van Oostmahorn, de sluis van Dokkumer Nieuwe Zijlen en Lauwersoog zijn bekende en geliefde watersportplaatsen.

Stadse geneugten in een landelijke omgeving, dat is te vinden in Dokkum. Deze elfde stad aan de Elfstedenroute heeft alles in huis: winkels, horeca, musea, galeries, kerken en dat alles in een monumentale sfeer. Want ook de binnenstad van Dokkum kent vanwege haar vele historische monumenten een beschermd stadsgezicht. Zoals Dokkum een beschermd stadgezicht heeft, kennen ook een aantal dorpen in Dongeradeel een beschermd dorpsgezicht. En zo valt er ook voor de cultuurtoerist in Dongeradeel van alles te ontdekken.

Een nieuwe gemeente: van Breezanddijk tot Uitwellingerga, van Kimswerd tot Laaksum. Met daar tussenin zes van de elf Friese steden.

Een gemeente met 69 kernen, allemaal met een eigen karakter en identiteit. Zo’n 82.000 inwoners voelen zich thuis in dit gebied van groen en blauw. Vanaf 1 januari 2011 maken zij allemaal deel uit van een nieuwe gemeente Súdwest Fryslân.

Een gemeente met weidse vergezichten en open ruimte, met steden die hun rijke culturele en monumentale historie koesteren. Een gemeente met grote ambities. Ambities om te behouden wat goed is en voortvarend te ontwikkelen wat nodig is. Kansen grijpen om sterke punten te verstevigen en nieuwe wegen in te slaan. De kracht van de kernen is de kracht van de gemeente. Geen van allen gelijk, maar allemaal gelijkwaardig. Het eigene krijgt alle ruimte om te blijven bestaan en verder ontwikkeld te worden. Alles naar aard en schaal van de gemeenschappen die zich verbonden weten door de Friese taal en cultuur.

De gemeente Franekeradeel is het stedelijk centrum in Noordwest-Friesland. Het landschap met weidse vergezichten wordt onderbroken door de Elfstedenstad Franeker en 16 dorpen. De voormalige universiteitsstad is bekend van de vele monumenten, musea en het kaatsen. De van oorsprong agrarische gemeente biedt volop bedrijvigheid en woongenot.

Aan de noordzijde wordt Franekeradeel begrensd door de Waddenzee. In de kuststrook is veelal akkerbouw te vinden. Zuidwaarts gaat het gebied over in glastuinbouw en groene graslanden. Door de gemeente kronkelt van Oosterbierum naar het midden van Friesland de Slachtedyk. Deze middeleeuwse dijk is eens in de vier jaar het decor van een marathon en wandeltocht met duizenden deelnemers. De waddengemeente heeft zich in de loop der eeuwen economisch ontwikkeld, waarbij Franeker een machts- en handelscentrum werd. De stad werd vanaf de elfde eeuw bestuurd door adellijke families en was zelfs even in beeld als de hoofdstad van Friesland.

De naam Franeker is verbonden aan de Elfstedentocht. Niet alleen de befaamde schaatstocht gaat door de stad, maar ook duizenden deelnemers aan bijvoorbeeld de fiets- en wandelelfstedentocht passeren de stempelpost in de stad. De sterrenstad is ook wereldwijd bekend van het Koninklijke Eise Eisinga Planetarium. Het model van ons planetenstelsel is tweehonderd jaar geleden gemaakt door Eise Eisinga. Verder trekken verschillende historische panden in de binnenstad vele toeristen, zoals het stadhuis, het Korendragershuisje en de Martinikerk.

Ook de stinzen van de oude Friese adel en het bolwerk met zijn wachthuisjes, de imposante professorenhuizen en academiegebouwen, het café De Bogt Fen Guné en het Museum Martena zijn geliefd bij de bezoekers aan de academiestad.

Niet te missen is het kaatsveld met zijn opvallende torens. Hier vindt jaarlijks de grootste kaatswedstrijd plaats.

De stad is het regionaal koopcentrum voor een groot gebied. De Grote Breedeplaats kan gedeeltelijk met een tent overdekt worden voor culturele buitenactiviteiten als muziek- en theatervoorstellingen.

Franekeradeel kent volop woonmogelijkheden. In Franeker is de nieuwbouwwijk Franeker-Zuid met 625 woningen in ontwikkeling.

Franekeradeel is een aantrekkelijke woongemeente dankzij de vele mogelijkheden in de koop- en huursector en de aantrekkelijke prijs/kwaliteitsverhouding. De gewaardeerde leefomgeving met vele wandel- en fietsmogelijkheden, schone lucht, watersport en Waddenzee dragen bij aan het uitstekende woonklimaat. Naast de busverbindingen binnen de gemeente kent Franeker een treinverbinding met Harlingen en Leeuwarden. De vierbaans A31 zorgt voor een snelle verbinding met Leeuwarden en via de afsluitdijk met Noord-Holland.

In het hart van Fryslân ligt de gemeente Boarnsterhim, ontstaan op 1 januari 1984 door herindeling van drie gemeenten.

Op 17.000 ha. grondoppervlak werken en wonen ruim 19.000 inwoners, verdeeld over 18 dorpen.

Sinds mensenheugenis is de gemeente sterk verbonden met het water. Meren, plassen, poelen en kleine kanaaltjes maken een belangrijk deel uit van het in hoofdzaak weidegebied.

Veel veehouders vinden dan ook hun bestaan in Boarnsterhim. Ook handel en industrie nemen een belangrijke plaats in in de gemeente. Door de aanwezigheid van water is de recreatie een steeds belangrijkere bestaansbron.

Plaatsen als Grou, Akkrum, Warten, Jirnsum en Terherne zijn bekende watersportcentra. Bijna in elke plaats vindt men een jachthaven, een watersporthotel, camping of kampeerboerderij. De dorpen zijn onderling via het water verbonden.

Per trein en via de weg is de gemeente makkelijk bereikbaar. De hoofdstad Leeuwarden bevind zich op ongeveer 15 km. afstand van Grou. Overal in het open landschap vindt men de cultuurmonumenten. Oude kerken met hun torens sieren het groene land. De oude boerderijen, de “zathes”, vindt men terug in het landschap, vaak omgeven door een boomwal. In de vroegere vissersplaatsen staan nog de keine vissershuisjes, die samen met enkele smalle straten en de karakteristieke monumenten sfeer geven aan de dorpen in Boarnsterhim.

Mooi van alles! - Skarsterlân heeft vele gezichten. De gemeente valt niet alleen op door het vele water en natuurschoon, ook het groot aantal evenementen in de zomer is opvallend...

Er is geen gemeente op het Friese vasteland die voor zo’n groot deel uit water bestaat als Skarsterlân. Meren, vaarten, sloten en poelen: Skarsterlân is er ruim in voorzien. De rust en ruimte van het Friese merengebied maken van Skarsterlân dan ook een ideale omgeving om te recreëren. En wat dacht u van de bossen bij Sint Nicolaasga, de weidse landschappen en de mooie oude dorpjes? Skarsterlân is mooi van alles.

Gezelligheid in Langweer en Joure

Maar ook de liefhebber van gezelligheid komt in Skarsterlân aan zijn trekken. Kent u bijvoorbeeld het oude watersportplaatsje Langweer? Langweer is een oud, schilderachtig dorpje aan de rand van een groot meer. In de winter stil en rustig, in de zomer een gezellig watersportcentrum! En ook Joure, met haar moderne jacht- en passantenhaven en gezellige Midstraat, is een aantrekkelijke halteplaats voor de (water)toerist.

Skarsterlân bruist van de activiteiten...

Skarsterlân heeft een groot aantal evenementen, die opvallen door hun originaliteit en elk jaar weer tienduizenden mensen trekken. Neem bijvoorbeeld de jaarlijkse boerenbruiloft in juli: een trouwplechtigheid zoals die 150 jaar geleden bij families van de gegoede burgerij en welgestelde boeren overal in Fryslân plaatsvond.

Luchtballonnen

Van internationale uitstraling zijn de Friese Ballonfeesten. In de loop der jaren is dit evenement uitgegroeid tot een festijn waar voor jong en oud van alles valt te beleven. De spil van het evenement is dat elke dag tientallen luchtballonnen uit binnen- en buitenland opstijgen, voor een vaart over het mooie landschap van Skarsterlân. Het dorp Sint Nicolaasga geniet bekendheid in Fryslân en ver daarbuiten door de jaarlijkse Allegorische Optocht in september. Een van de oudste jaarmarkten is de Jouster Merke, die ieder jaar in september in Joure wordt gehouden. Duizenden mensen komen af op de vele kramen en attracties van een markt die al sinds eeuwen bestaat. Ook paardenevenementen, zoals de beroemde Gouden Swipe en de Fryske Hynstefeiling (paardenveiling) horen typisch bij Skarsterlân.

Twee Skarsterlânse skûtsjes!

En dan mag tenslotte het skûtsjesilen natuurlijk niet onvermeld blijven, een befaamd zeilevenement waar van onze gemeente de plaatsen Joure en Langweer met elk een eigen skûtsje varen. Een evenement dus dat lééft in onze gemeente, en dat dan ook niet voor niets van het Nationaal Buro voor Toerisme de status van nationaal top-evenement heeft gekregen.

In het hart van Fryslân ligt de gemeente Boarnsterhim, ontstaan op 1 januari 1984 door herindeling van drie gemeenten.

Op 17.000 ha. grondoppervlak werken en wonen ruim 19.000 inwoners, verdeeld over 18 dorpen.

Sinds mensenheugenis is de gemeente sterk verbonden met het water. Meren, plassen, poelen en kleine kanaaltjes maken een belangrijk deel uit van het in hoofdzaak weidegebied.

Veel veehouders vinden dan ook hun bestaan in Boarnsterhim. Ook handel en industrie nemen een belangrijke plaats in in de gemeente. Door de aanwezigheid van water is de recreatie een steeds belangrijkere bestaansbron.

Plaatsen als Grou, Akkrum, Warten, Jirnsum en Terherne zijn bekende watersportcentra. Bijna in elke plaats vindt men een jachthaven, een watersporthotel, camping of kampeerboerderij. De dorpen zijn onderling via het water verbonden.

Per trein en via de weg is de gemeente makkelijk bereikbaar. De hoofdstad Leeuwarden bevind zich op ongeveer 15 km. afstand van Grou. Overal in het open landschap vindt men de cultuurmonumenten. Oude kerken met hun torens sieren het groene land. De oude boerderijen, de “zathes”, vindt men terug in het landschap, vaak omgeven door een boomwal. In de vroegere vissersplaatsen staan nog de keine vissershuisjes, die samen met enkele smalle straten en de karakteristieke monumenten sfeer geven aan de dorpen in Boarnsterhim.

Waar ligt het

De gemeente Tytsjerksteradiel ligt in het oosten van de provincie Friesland.

Landschap Tytsjerksteradiel heeft het allemaal. Het landschap is afwisselend en smûk. Water, weiland en bos, kortom alles wat Fryslân moai makket. Door de grote variatie zijn er veel bijzondere plekken in onze gemeente te vinden die het bezoeken waard zijn. Fietsen en wandelen in deze omgeving is een ware beleving. Her en der in het landschap zijn prachtige antieke molens te bewonderen. Het zijn bakens die het unieke landschap van Tytsjerksteradiel haar karakter geven. Ook water is hier volop te vinden. Het levendige watersportdorp Earnewald grenst aan Nationaal Park de Alde Feanen waar volop gevaren kan worden. Ook de Burgummermar is een prachtige omgeving voor zeilers en kanoërs.

Toerisme

De authentieke kunst en cultuur van 'De Wâlden' is terug te vinden in de mooie musea die Tytsjerksteradiel rijk is. Rust en ruimte is hier nog te vinden. Een bezoek aan het mooie Tytsjerksteradiel biedt alles wat Fryslân mooi maakt.

Wonen en werken

In Tytsjerksteradiel is het mooi wonen. De gemeente heeft 16 dorpen, van het levendige Earnewald of Eastermar tot de rust van dorpen als Jistrum. De Trynwalden met dorpen als Gytsjerk, Aldtsjerk en Ryptsjerk zijn van oudsher georiënteerd op Leeuwarden en liggen op fietsafstand. De oostkant van de gemeente, met Burgum als grootste dorp (10.000 inwoners) is meer op Drachten georiënteerd. De gemeente biedt behoorlijk wat werkgelegenheid, met name in de zorg en in de agrarische sector. Veel inwoners van Tytsjerksteradiel werken in Leeuwarden of Drachten.

Een nieuwe gemeente: van Breezanddijk tot Uitwellingerga, van Kimswerd tot Laaksum. Met daar tussenin zes van de elf Friese steden.

Een gemeente met 69 kernen, allemaal met een eigen karakter en identiteit. Zo’n 82.000 inwoners voelen zich thuis in dit gebied van groen en blauw. Vanaf 1 januari 2011 maken zij allemaal deel uit van een nieuwe gemeente Súdwest Fryslân.

Een gemeente met weidse vergezichten en open ruimte, met steden die hun rijke culturele en monumentale historie koesteren. Een gemeente met grote ambities. Ambities om te behouden wat goed is en voortvarend te ontwikkelen wat nodig is. Kansen grijpen om sterke punten te verstevigen en nieuwe wegen in te slaan. De kracht van de kernen is de kracht van de gemeente. Geen van allen gelijk, maar allemaal gelijkwaardig. Het eigene krijgt alle ruimte om te blijven bestaan en verder ontwikkeld te worden. Alles naar aard en schaal van de gemeenschappen die zich verbonden weten door de Friese taal en cultuur.

De gemeente Dongeradeel heeft alles om de vakantieganger en dagrecreant op zijn wenken te bedienen. Met haar imposante waddenkust en uitgestrekte klei- en terpenlandschap heeft de gemeente de natuur- en landschapstoerist veel te bieden. In het uitgestrekte groene en blauwe landschap, met haar rijkdom aan vogelsoorten, komt een mens tot rust.

De toerist of recreant die van wat meer actie houdt, komt aan de westoever van het Lauwersmeer aan zijn trekken. Hier is het domein van de watersporters. Er wordt volop gesurft, gezeild, geroeid en gevaren. En ook gezwommen, zoals bij het strand van Oostmahorn. De haven van Oostmahorn, de sluis van Dokkumer Nieuwe Zijlen en Lauwersoog zijn bekende en geliefde watersportplaatsen.

Stadse geneugten in een landelijke omgeving, dat is te vinden in Dokkum. Deze elfde stad aan de Elfstedenroute heeft alles in huis: winkels, horeca, musea, galeries, kerken en dat alles in een monumentale sfeer. Want ook de binnenstad van Dokkum kent vanwege haar vele historische monumenten een beschermd stadsgezicht. Zoals Dokkum een beschermd stadgezicht heeft, kennen ook een aantal dorpen in Dongeradeel een beschermd dorpsgezicht. En zo valt er ook voor de cultuurtoerist in Dongeradeel van alles te ontdekken.

“Het mooiste stukje Drenthe in Friesland!” Zo is Ooststellingwerf wel eens beschreven…

Ooststellingwerf is een prachtige Friese gemeente, grenzend aan Drenthe. De gemeente heeft een gevarieerd landschap, met o.a. bossen, veengronden en een coulissenlandschap. Daarnaast heeft de gemeente ook nog enkele grote waterlopen, zoals de Tjonger, de Opsterlandse Compagnonsvaart en de diverse wijken. Daarmee vormt Ooststellingwerf een mooie mix tussen de Friese watersportgebieden en de Drentse zandgronden.

In Ooststellngwerf zijn volop mogelijkheden voor recreatie. Rust, ruimte, natuur, landschap, cultuur, actieve of passieve recreatie, voor iedereen is er wel wat te vinden. De toeristische kern van de gemeente wordt gevormd door Appelscha en omgeving. Naast Appelscha zijn er echter nog diverse andere plaatsen de moeite van het bezoeken waard, zoals bijvoorbeeld het historische Oldeberkoop.

Ook op gebied van watersport heeft Ooststellingwerf mogelijkheden. Door de gemeente voert namelijk een deel van de Turfroute via de Tjonger en de Opsterlandse Compagnonsvaart. Deze vaarverbinding stamt nog uit de tijd dat de turf in Zuidoost Friesland werd afgegraven en over water werd afgevoerd. Ook verschillende bruggen en sluizen zijn nog in stand gehouden.

De Turfroute is een afwisselende route langs bos, heide, weilanden en door dorpjes. Langs de route zijn diverse aanlegmogelijkheden en voorzieningen gerealiseerd. De Turfroute is bevaarbaar vanaf halverwege mei t/m half september. Ook op zondag worden de bruggen bediend.

Locatie

De gemeente Kollumerland c.a. ligt in het noordoosten van de provincie Fryslân. Het is een aantrekkelijke woongemeente, waar ook bedrijven volop ruimte krijgen zich te ontplooien. Kollumerland c.a. bevindt zich op de grens van het woudengebied en het open terpengebied en kent hierdoor een fraai en afwisselend landschap. Kollum is het hoofddorp van de gemeente en vervult een belangrijke rol op het gebied van wonen, werken en winkelen in de regio.

Landschap

Dé plek om lekker te wandelen, te fietsen, te kanoën of te varen. Het gebied bestaat uit een gevarieerd landschap waar de grens tussen klei- en zandgronden vrijwel dwars doorheen loopt. De plaats Kollum ligt op de grens van het open weidegebied en de Friese Wouden. Hier gaat het landschap over van kleipoldergebied naar een meer gesloten elzensingellandschap in het zuidwestelijke deel. In het noorden van de gemeente ligt het Nationaal Park Lauwersmeer, een prachtig beschermd natuurgebied. Deze variatie in landschap geeft de gemeente een geheel eigen karakter in Noordoost Friesland.

Toerisme

Door de gemeente lopen twee vaarwegen vanaf het Friese Merengebied naar het Lauwersmeer. Met de aansluiting op de Lits-Lauwersmeerroute is Kollum bereikbaar voor zeilboten en de bruine vloot. Een jachthaven is aanwezig en er zijn aanlegmogelijkheden voor boten nabij het centrum. Het Lauwersmeer vormt de noordelijke grens van de gemeente en is een watersportgebied bij uitstek. U vindt in de gemeente prima viswateren met vissteigers, pingo’s en mooie kanoroutes. Via een uitgebreid netwerk van routebewegwijzering en informatiepanelen zijn aantrekkelijke fietsroutes te fietsen. Ook kent Noordoost Friesland een netwerk van Historische Wandelpaden. Oude paden zijn weer toegankelijk gemaakt voor de inwoners en toeristen.

Op het gebied van de verblijfsrecreatie is er volop keus door de aanwezigheid van diverse campings, bêd en brochje gelegenheden en recreatiebungalows. In het Nationaal Park Lauwersmeer kan met in alle rust genieten van natuur en landschap. Bezienswaardigheden zijn o.a. de Oudheidkamer Mr Andreae te Kollum, het educatiecentrum Hammerslag te Westergeest, de Proefboerderij Kollumerwaard in Munnekezijl, het museum Fogelsangh State, expositieruimte It Lytse Slot en landbouwmuseum de Brink met het archeologisch steunpunt in Veenklooster.

Wonen en werken

Kollumerland c.a. heeft een belangrijke functie op het gebied van wonen. Het streven is naar een situatie waar iedere inwoner een goede huisvesting geniet. In de gemeente zijn op aantrekkelijke locaties bouwterreinen beschikbaar voor woningbouw. De gemeente biedt ondernemers ruimte voor de ontwikkeling en groei van hun bedrijfsactiviteiten. Zo is het bedrijvenpark Jumaheerd in Kollum een modern bedrijventerrein dat prima bereikbaar is en een goede uitstraling heeft. Ook kent Kollum een locatie die speciaal bestemd is voor de watersportgebonden bedrijvigheid. Deze is gelegen aan de Dwarsried dat via de Sylsterryd verbonden is met de Lits-Lauwersmeerroute.

Waar ligt het?

Achtkarspelen is een middelgrote gemeente in het Noordoosten van Fryslân aan de grens met de provincie Groningen. Achtkarspelen ligt in de Fryske Wâlden. De gemeente telt ruim 28.000 inwoners verdeeld over elf dorpen.

Landschap

Dijkswallen en elzensingels zijn typische streekeigen landschapelementen in de gemeente Achtkarspelen. Het bijzondere landschap bestaat uit een netwerk van smalle beplantingen met inheemse bomen, struiken en kruiden, ook wel het unieke coulissenlandschap genoemd.

Daartussen bevindt zich plaatselijk open water in de vorm van dobben en pingo’s. Verspreid over de gemeente liggen nog drie kleine heidevelden, herinneringen uit het verleden. De Mieden is een ca. 1.100 ha groot waardevol natuurgebied dat centraal in de gemeente ligt. Naast de houtwallen en elzensingels staan in de Achtkarspelen nog duizenden bomen die het groene karakter van deze gemeente bepalen. In de gemeente Achtkarspelen staan circa 17.000 straat- en laanbomen in de openbare ruimte. Circa 350 bomen binnen de gemeentegrenzen hebben een monumentale status.

De gemeente Achtkarspelen kent een aantal unieke natuurgebieden - de Miedengebieden -. De Drogehamstermieden, Izermieden, Twijzelermieden, Surhuizumermieden, Buitenpostermieden en de polder Rohel zijn van die Miedengebieden. In 2006 is het gebied van de Noordelijke Wouden aangewezen als Nationaal Landschap. Het hele zuiden en oosten van de gemeente Achtkarspelen maakt deel uit van dit bijzondere Nationale Landschap. De Noordelijke Wouden is een gebied met bijzondere landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten waar tot nu toe altijd goed op is gepast. In de Wouden liggen goed onderhouden elzensingels en houtwallen die in het gebied nog in een fijnmazig patroon voorkomen. Maar ook de uit de ijstijd stammende pingoruïnes, poelen en dobben zijn uniek.

Toerisme

Achtkarspelen kenmerkt zich door de elzensingels en houtwallen, die worden onderhouden door de boeren uit de regio. Een deel van de gemeente is aangewezen als Nationaal Landschap. Het is een prachtig gebied dat potentie heeft voor allerlei recreatieve ontwikkelingen. Noordoost Fryslân is met name interessant voor wandelaars, fietsers en ruiters. Maar ook dagjesmensen komen er aan hun trekken. De Kruidhof in Buitenpost is de grootste botanische tuin van West-Europa. Openluchtmuseum De Spitkeet in Harkema laat zien hoe men vroeger in deze streek leefde. 's Zomers zijn er allerlei evenementen zoals de profronde van Surhuisterveen.

Wonen en werken

Op het gebied van economische ontwikkeling, woningbouw en werkgelegenheid is de gemeente volop in beweging. De gemeente heeft drie economische kernzones aangewezen: Buitenpost-Kollum, Surhuisterveen-Harkema en het Prinses Margrietkanaal. Buitenpost is de halteplaats voor de sneltrein en stoptrein tussen Leeuwarden en Groningen. Het stationsgebied heeft de potentie om uit te groeien tot een centrum van zakelijke en bestuurlijke dienstverlening. Aan de andere kant van de gemeente liggen de plaatsen Harkema en Surhuisterveen. De bedrijven die daar zijn gevestigd kiezen voor deze locatie vanwege de uitstekende ligging aan de snelweg A7. Het Prinses Margrietkanaal doorsnijdt de gemeente van oost naar west. Langs het kanaal tref je veel watergebonden industrie aan.

Littenseradiel ligt in het Friese ‘Terpelân’ behoort tot het vroegst bewoonde deel van het Noord-Nederlandse zeekleigebied. Rond het jaar 500 voor Christus vestigden de eerste bewoners zich hier in de regelmatig door de zee overstroomde kuststreek. Om have en goed tegen het water te beschermen wierpen zij woonheuvels of terpen op. Deze tekenen zich nu nog af als lichte terreinverhogingen. De ondergrond van de 29 dorpen en bijna even zo talrijke buurtschappen wordt gevormd door zulke oude terpen.

Sinds het jaar 1000 behoeden dijken land en bewoners tegen stormvloed en overstromingen. Vele oude dijken slingeren zich heel herkenbaar door het landschap, bijvoorbeeld de Slachte (ten westen van Kûbaard, langs Hidaard en Reahûs oostwaarts) en de dijk van de voormalige Middelzee (de Hegedyk tussen Jellum en Boazum).

Het oude zeekleigebied is altijd welvarend geweest. Dat valt in dit bij uitstek weidegebeid af te lezen aan de talrijke grote boerderijen van het stelp- en kop-hals-romptype. Bijna ieder dorp telt statige herenhuizen en een beeldbepalende oude kerk. Imposante 11de en 12de eeuwse kerken in Romaanse stijl staan bijvoorbeeld in Jorwert en Boazum.

Diverse fraaie dorpsgezichten, oude kerkpaden, talrijke dorpsvaarten, zeer verrassende elementen (de mummies in Wiuwert) en natuurlijk het weidse landschap nodigen uit tot rondtoeren en rondkijken.

Littenseradiel ligt in het Friese ‘Terpelân’ behoort tot het vroegst bewoonde deel van het Noord-Nederlandse zeekleigebied. Rond het jaar 500 voor Christus vestigden de eerste bewoners zich hier in de regelmatig door de zee overstroomde kuststreek. Om have en goed tegen het water te beschermen wierpen zij woonheuvels of terpen op. Deze tekenen zich nu nog af als lichte terreinverhogingen. De ondergrond van de 29 dorpen en bijna even zo talrijke buurtschappen wordt gevormd door zulke oude terpen.

Sinds het jaar 1000 behoeden dijken land en bewoners tegen stormvloed en overstromingen. Vele oude dijken slingeren zich heel herkenbaar door het landschap, bijvoorbeeld de Slachte (ten westen van Kûbaard, langs Hidaard en Reahûs oostwaarts) en de dijk van de voormalige Middelzee (de Hegedyk tussen Jellum en Boazum).

Het oude zeekleigebied is altijd welvarend geweest. Dat valt in dit bij uitstek weidegebeid af te lezen aan de talrijke grote boerderijen van het stelp- en kop-hals-romptype. Bijna ieder dorp telt statige herenhuizen en een beeldbepalende oude kerk. Imposante 11de en 12de eeuwse kerken in Romaanse stijl staan bijvoorbeeld in Jorwert en Boazum.

Diverse fraaie dorpsgezichten, oude kerkpaden, talrijke dorpsvaarten, zeer verrassende elementen (de mummies in Wiuwert) en natuurlijk het weidse landschap nodigen uit tot rondtoeren en rondkijken.